Prisca Visser is een fotograaf met een voorliefde voor het buitenleven en de natuur. Voor de Biesboschlinie gaat zij regelmatig op pad om verhalen vast te leggen. Ze neemt een kijkje bij de visafslag in Woudrichem. Vissers uit het gebied voeren tot ver op de rivieren en brachten hun vangst hier om te veilen. Prisca gaat langs om deze geschiedenis met eigen ogen te zien.
Het is zo’n plek waar je misschien dagelijks langskomt zonder erbij stil te staan. Net binnen de poort van Woudrichem staat een bescheiden gebouw met groene deuren en ramen van oud, gebobbeld glas. Niet zomaar een gebouw: dit was ooit de visafslag, het centrum van de visserij van het ‘Woerkum’. Vissers uit het gebied voeren tot ver op de rivieren, zelfs tot in Duitsland, en brachten hun vangst hier om te verkopen. De vis werd geveild via de oude ‘afmijning’-methode, waarbij de veilingmeester een hoge prijs noemde die langzaam daalde, totdat een koper de knoop doorhakte. Het geboden bedrag klonk door het gebouw, de spanning steeg, en de beste vis ging naar de hoogste bieder.
Vandaag stap ik de visafslag binnen om deze geschiedenis met eigen ogen te zien. Het is een vroege, rustige ochtend. Een lichte nevel hangt boven de rivier en het is bijna windstil. Dan ruik ik iets herkenbaars… ja, dat is het: gebakken vis! Ik sla de hoek om en zie dat de groene deuren van de visafslag al wijd open staan. Binnen hangt de geur van gebakken poon in de lucht en midden in de deuropening staat een stevige schragentafel. Op de tafel een moderne weegschaal en een grote bak met versgebakken, knapperige visjes.
Vandaag is het een bijzondere dag: de Coöperatieve Visserijvereniging 'De Hoop' bakt poon voor de hele omgeving. Dit doen ze één keer per maand gedurende de winter en de inwoners kijken er altijd naar uit. Philip, de secretaris van de vereniging, begroet me met een glimlach en leidt me naar de achterkant van het gebouw, waar het bakken in volle gang is. Het ruikt heerlijk en het werkt hier als een goed geoliede machine. Op twee grote gasbranders staan zware gietijzeren pannen, waarin de visjes sissend en borrelend de olie ingaan.
Nieuwsgierig vraag ik Philip hoe ze weten wanneer de visjes omgedraaid moeten worden. Ik zie namelijk nergens een kookwekker of timer en toch is iedere poon perfect goudbruin. "Dat gaat op gevoel," legt hij uit met een knipoog. "Zodra de bubbels in de olie afnemen, weten we dat het tijd is om ze om te draaien. Zo heeft elke vis de perfecte krokante korst." Binnen enkele minuten liggen de visjes op een schaal, krijgen ze een laatste kruidig laagje en zijn ze klaar voor de verkoop.
"Hier, proef maar eens." Een vis wordt voor mij in twee helften gebroken en zo snel ontdaan van graten. Terwijl ik geniet van de nog dampend hete poon, begint Philip te vertellen over de rijke geschiedenis van de visserij in Woudrichem. "Het verhaal begint op 3 juni 1362," vertelt hij, "met een bijzondere vergunning." Dirc Loef van Horne, heer van Altena en Woudrichem, verleende op die datum visrechten aan de mannelijke poorters en poorterskinderen van Woudrichem. Maar deze rechten waren niet voor zomaar iedereen weggelegd: iedere visser moest minstens een jaar en zes weken in Woerkum wonen om aanspraak te kunnen maken. Dit visrecht, vastgelegd in historische documenten, leeft nog altijd voort. Tegenwoordig telt de Visserijvereniging ‘De Hoop’ ruim honderd leden, allemaal vissers die mogen vissen op de aangewezen wateren rond Woudrichem.
En dat vissen kan op verschillende manieren, leer ik al snel. Eenvoudig langs de kant een hengel uitgooien of de rivier op met een bootje. Vroeger werd er met fuiken gevist op paling en zat de rivier vol met dikke zalmen. Deze vissen trokken vanaf zee de rivier op om hoogerop te gaan paaien. Vissers hadden er hun handen vol aan om deze vissen binnen te halen. Met de zalmschouwen vol vette vis keerden ze weer terug naar Woudrichem om de vangst te verkopen op de visafslag. Philip neemt me mee naar buiten en laat me kennismaken met een bijzondere, traditionele manier van vissen: de zegenvisserij.
Een zegen is een groot sleepnet dat met een bootje in een wijde cirkel over de rivier wordt uitgelegd. De onderkant is verzwaard, zodat het net de bodem van de rivier bereikt. Zodra het net op zijn plaats ligt, trekken de vissers aan de oever het net langzaam naar zich toe. Eens per jaar, tijdens de visserijdag, demonstreren de vissers deze oude techniek nog steeds. De gevangen vis wordt altijd weer teruggezet in de rivier. Aan de monding van de Historische Stadshaven laat Philip me een rij zwarte palen zien, elk voorzien van korte zijhaken. "Hier wordt het grote visnet, ofwel de zegen, te drogen gehangen," legt hij uit. “Het is een plek die je zo voorbij zou lopen als je het verhaal niet kent.”
Wanneer we weer terug zijn bij de visafslag, is de stilte van de ochtend inmiddels veranderd in gezellige drukte. Een rij mensen wacht geduldig op hun beurt, en de witte papieren zakken met vis vliegen over de toonbank. Binnen gaat de kruidenbitter rond, en grappen vliegen heen en weer boven de pannen. De opbrengst van de visverkoop wordt gebruikt voor het onderhoud van de visafslag, vertelt Philip. "Het is een oud gebouw, en het vraagt regelmatig wat liefde en aandacht om het in goede staat te houden."
Hij kijkt even rond naar de houten balken, het gebobbeld glas in de ramen, en de oude weegschaal die aan het plafond hangt. Het is niet moeilijk om je voor te stellen hoe het er vroeger aan toe ging, met vissers en handelaren die zich hier verzamelden. De sfeer is warm, de tradities zijn voelbaar, en de geur van versgebakken poon blijft hangen in de lucht. Terwijl ik nog een zakje vis krijg aangereikt en een vriendelijke groet van Philip, realiseer ik me dat dit veel meer is dan zomaar een plek. Het is een levend stukje geschiedenis en ik verlaat de visafslag met een hoofd vol verhalen en een zak gebakken poon als warme herinnering.
De mannen van de Cooperatieve Visserijvereniging 'De Hoop' bakken verse visjes voor je op de volgende data:
Zaterdag 30 november 2024 van 08:30 – 12:00 uur
Donderdag 31 december 2024 van 09:30 – 15:00 uur
Zaterdag 25 januari 2025 van 08:30 – 12:00 uur
Zaterdag 22 februari 2025 van 08:30 – 12:00 uur
Kom langs bij de visafslag in Woudrichem, Kerkstraat 2, en geniet van de heerlijke versgebakken poon! Combineer je bezoek met een dagje Woudrichem. Op deze pagina hebben we de leukste uitjes voor je verzameld, voor jong en oud.
Tekst en foto's: www.priscavisser.nl. Hier vind je alle blogs van Prisca.
Prisca Visser is een fotograaf met een voorliefde voor het buitenleven en de natuur. Voor de Biesboschlinie gaat zij regelmatig op pad om verhalen vast te leggen. Ze gaat langs tijdens De Week van Ons Eten op de speciale kinderdag en Ontmoet de Boer-dag. Ze ontmoet ondernemers uit de buurt, proeft lekkers uit de regio en krijgt rondleidingen bij de lokale boeren.
Het is belangrijk om te weten wat je eet. Dat beseffen we allemaal, maar door de sleur van de dag denk je er vaak minder over na. Waar komt je stukje vlees of je krop sla vandaan? En welke weg heeft het afgelegd voordat het op je bord ligt? Om hier meer aandacht aan te schenken, wordt jaarlijks 'De Week van Ons Eten' georganiseerd in Nederland. In talloze gemeenten zijn er activiteiten rondom lokaal voedsel. Zo ook in Altena, want als er ergens veel wordt samengewerkt in de korte keten, is het hier wel. De gemeente Altena is bovendien kartrekker van De Week van Ons Eten Altena. De week start op 5 oktober met een kinderdag en wordt de zaterdag erna afgesloten met de 'Ontmoet de Boer-dag'. Op beide dagen zijn bezoekers uit Altena en omstreken welkom bij verschillende agrarische locaties. Als fotograaf en verslaggever mag ik de locaties afgaan om van dichtbij mee te maken hoe deze dagen verlopen.
De week begint zonnig, wat een welkome verrassing! Vandaag zijn kinderen op verschillende agrarische locaties welkom en is er van alles te beleven. Bij elke locatie kunnen ze een stempel halen op hun stempelkaart. Het doel is om zoveel mogelijk stempels te verzamelen! Buffelgaard Verschure organiseert een buffelbingo. Als we aankomen, zie ik dat het al behoorlijk druk is. De buffels hebben een hoog knuffelgehalte en trekken volop aandacht van de kleintjes. In de stallen krijgen de grote lobbesen veel aandacht, hun trage blikken volgen de kinderen door hun verblijf. Kleine handjes steken voorzichtig hooi naar hen op. De boer legt uit waar buffels van houden en hoe de melkrobot werkt. Bij de prachtige tuin Hof van Heden, aan de rand van Almkerk, kunnen kinderen een zaaipapier maken. Er wordt flink gekliederd met papier-maché, terwijl ze ondertussen leren over zaadjes en eetbare bloemen. Voor de volwassenen is er koffie, thee en wordt er gezellig gekletst tussen het groen.
De hoge, groene vlag wijst de weg naar de volgende stop. Op Landgoed Clootwijck is duidelijk te zien dat de herfst zijn intrede heeft gedaan. De bladeren kleuren mooi en bij de ingang staan kisten vol stoofperen te koop. Enkele kinderen vermaken zich in de gevallen bladeren. Binnen draait een film over de honingproductie. In een hoek staat een slinger waarmee de honing uit de raten wordt gehaald; dikke druppels honing sijpelen nog uit de raten. Op een net wit kleedje staan potjes honing van het landgoed uitgestald. Je kunt de verschillende smaken goed proeven en vergelijken. Na een kort bezoek aan de pony's is het tijd om naar Landbouwbedrijf Straver te gaan. Ook hier word ik weer vriendelijk ontvangen. Kinderen staan verzameld rond een stelling waar ze kunnen raden welk gewas bij welke foto hoort. Daarna trekken we het land op om naar wormen te zoeken! In de kleigrond zijn er genoeg te vinden, blijkt uit een emmer vol krioelende exemplaren.
Bij restaurant Zo'ndag heerst een feestelijke sfeer; buiten worden broodjes gebakken op open vuur. De geur van smeulend hout en vers deeg hangt in de lucht. Kinderen blazen ongeduldig op hun broodjes om ze sneller te laten afkoelen. Ron van Bieschcraft is al snel door zijn voorraad heen en begint met het maken van nieuw deeg. Voor iets lekkers kun je vandaag ook terecht bij het Visserijmuseum in Woudrichem. Buiten sissen de visjes in hete olie op traditionele oventjes. Je eet ze zo uit je hand. Bij het fairtrade winkeltje Fair van Ver leren kinderen over voedsel dat niet lokaal wordt geproduceerd. Denk bijvoorbeeld aan bananen. We zijn zo gewend dat die in de supermarkt liggen, maar waar groeien die precies? De laatste groene vlag van vandaag wijst naar Voedselbos Robijn bij Sleeuwijk. Dit voedselbos, verstopt achter de dijk, biedt in de herfst allerlei eetbare noten en bessen. Tijdens een speurtocht en plukwandeling leren de kinderen alles over wat er in dit mooie bos groeit!
Een week later is het 'Ontmoet de Boer-dag' en kunnen bezoekers kennismaken met de boeren en hun producten in Altena. Ook nu trek ik eropuit om een kijkje achter de schermen te krijgen. Bij verschillende veehouderijen zoals Altena Rund en The Black Angus Farm hoor ik over het houden van koeien en wat daarbij komt kijken. Ik loop mee met rondleidingen over de boerenerven. Bij Uppel's Weidevlees is groots uitgepakt. Voor de kinderen zijn er de favoriete boerenspelletjes, zoals spijkerbroek hangen en racen met kruiwagens. Het is oogsttijd, de aardappelen van de Martine Hoeve zijn inmiddels van het land gehaald. Op de eerste akkers glanzen de omgeploegde voren in het herfstlicht. Klaar voor de winter. Geitenboerderij Lekker Gemekker is zoals altijd flink in trek om de heerlijke ijsjes die er te koop zijn. Erna kun je even bij de geiten kijken als je dat wilt. Bij Pixelfarming staan er nog genoeg groenten in de tuin. Tijdens een uitgebreide rondleiding krijg ik uitleg over de uitvinding die zaaien en onkruidbestrijding door robots laat uitvoeren. Een indrukwekkende machine kan vrijwel zelfstandig en met grote precisie het zaaiproces overnemen.
Heel anders gaat het eraan toe bij Collectieboomgaard Den Hill, waar vierhonderd verschillende rassen appels en peren met de hand worden geplukt. De oogst gaat in grote kratten naar de pers, waar heerlijke sappen van worden gemaakt. Altena Sap bevat dus een unieke mix van appels en peren! Na de rondleiding krijg ik een glaasje om te proeven – wat een heerlijke, frisse smaak. Het fruit proef je direct, zonder dat het te zoet is. Op het terrein is een overkapping waar kunstige schilderijen te bewonderen zijn. Bij een grote tafel vol noten en zaden helpt een vriendelijke dame jonge kinderen bij het rijgen van kettingen. "De natuur biedt ons zoveel meer dan alleen voedsel. Het inspireert ons ook creatief," zegt ze terwijl ik haar kunstige kettingen bewonder die aan een rek hangen. Ik kan het alleen maar met haar eens zijn.
Als laatste bezoek ik 'The Honey Bin'. Sinds 2013 runnen Albert en Anita hier hun honingwinkel. Bij binnenkomst overvalt mij de zachte honinggeur die in het vertrek hangt. Op houten planken staan allerlei producten uitgestald, van zoete honingsnoepjes tot aan zware potten met donkere, vloeibare honing. In naastgelegen vertrek geeft Albert een demonstratie over het winnen van honing. Hij laat zien hoe de was van de raten geschraapt wordt en hoe de honing vervolgens wordt geslingerd in een centrifuge. Anita heeft op een grote tafel verschillende soorten honing uitgestald om te proeven. Wat een verscheidenheid aan smaken!
Heb je de activiteiten gemist tijdens de Week van Ons Eten? Niet getreurd, want bij deze deelnemers kun je het hele jaar terecht voor vers en lokaal eten:
Altena Rund
In de gezellige boerderijwinkel aan huis vind je een bescheiden selectie van verse groenten, vlees van eigen bodem en delicatessen.
Black Angus Farm
In deze ruime boerderijwinkel ligt het vlees van hun eigen Black Angus koeien klaar voor je. Kwaliteit van de boer direct op je bord.
Buffelgaard Verschure
Maak een rondje door de stal en neem een kijkje bij de buffels. De boer vertelt je graag meer over deze bijzondere dieren. In de boerderijwinkel kun je terecht voor heerlijke buffelproducten, zoals verse melk, kaas en worst. Voor ieder wat wils!
Collectieboomgaard Den Hill
Deze bijzondere boomgaard herbergt oude fruitsoorten die vroeger al in Altena te vinden waren. Hier koop je op vrijdag de overheerlijke Altenasap aan huis.
De Martine Hoeve
De aardappelen hier zijn zo vers dat de klei er nog aan kleeft. Daarnaast zijn er scharreleieren, potjes honing en flessen vruchtensap te koop. Al dit lekkers vind je in het groen-wit geschilderde tuinhuis op het erf van De Martine Hoeve.
Hof van Heden
Iedere dag is het een verrassing wat er voor groente en fruit te koop is in het stalletje bij deze tuin. Uiteraard alles onbespoten en zo van het land.
Landgoed Clootwijck
Op zoek naar honing van het eigen landgoed of een zak stoofperen? Bezoek dan Landgoed Clootwijck en maak na het winkelen een wandeling langs de dieren.
Lekker Gemekker
Voor verrukkelijk geitenijs in alle denkbare smaken moet je hier zijn. Onze favoriet? De aardbeienvariant natuurlijk!
Pixelfarming
Bij dit innovatieve bedrijf kun je een groente-abonnement afsluiten. Elke week haal je een doos vol kraakverse groenten op.
Landbouwbedrijf Straver
Voor je wekelijkse voorraad aardappelen en uien rij je langs Landbouwbedrijf Straver. Vul je tassen met deze eerlijke, zelfgeteelde producten.
The Honey Bin
Honingsnoepjes, potten goudkleurige honing, honingraten en kaarsen – je raakt niet uitgekeken in dit charmante winkeltje vol zoetigheden!
Uppel's Weidevlees
Of je nu gehakt, stoofvlees of mooie lappen vlees zoekt, in deze boerderijwinkel vind je altijd verse producten van topkwaliteit.
Fietsen voor mijn eten Altena
Kijk voor alle verkooppunten aan huis op de website van Fietsen voor mijn eten.
Kartrekker De Week van Ons Eten Altena: programma circulair voedselsysteem gemeente Altena.
Tekst en foto's: www.priscavisser.nl. Hier vind je alle blogs van Prisca.
Prisca Visser is een fotograaf met een voorliefde voor het buitenleven en de natuur. Voor de Biesboschlinie gaat zij regelmatig op pad om verhalen vast te leggen. Dit keer krijgt ze een rondleiding door de Struikwaard van beheerder Kelly van Brabants Landschap.
De lucht trilt en zindert boven het water van de grote poel die we passeren. Ondanks dat het nog vroeg is, voel ik al dat het een warme dag gaat worden. Enkele zwaluwen scheren rakelings over onze hoofden. Voor me hoor ik de zompige voetstappen van beheerder Kelly. Haar hond Marly is enthousiast dat ze mee mag en springt ongeduldig om ons heen. We zijn met zijn drieën op pad in de Struikwaard, een natuurgebied langs de Afgedamde Maas. Kelly is beheerder (een soort boswachter) van Brabants Landschap en neemt mij vandaag op sleeptouw om me alles te vertellen over dit gebied.
Om hier te komen, hebben we onze vervoermiddelen achtergelaten en zijn we te voet over de dijk gegaan. Dacht ik dat de Struikwaard alleen bestond uit het moerasachtige gedeelte langs de rivier, dan had ik dat goed mis. "Deze dijk is pas in 1995 aangelegd", vertelt Kelly. "Het binnendijkse gedeelte van de Struikwaard bestond voorheen uit akkers en weilanden". Tegenwoordig ziet dat er heel anders uit. "Altenatuur heeft ervoor gezorgd dat de Struikwaard toentertijd is ontwikkeld. Zij zijn nog steeds erg betrokken".
Vanaf de hoge positie op de dijk heb je een goed overzicht. Waar voorheen uitgestrekte weilanden waren, zijn nu kleine velden die worden doorkruist door lange hagen. Het buitendijkse gedeelte waar we lopen bestaat uit twee grote poelen die omringd worden door bomen en dicht struikgewas. Hier is bewust rekening gehouden met hoge waterstanden van de Beneden Merwede. Het water kan binnenstromen en het gebied tot aan de voet van de dijk onder water zetten. Een dier dat daar flink van profiteert is de bever. We zien hem niet vandaag, maar treffen wel knaagsporen aan op een enorme omgevallen wilg.
Dat de natuur hier vrij spel heeft, is te zien aan de vele libellen die laag voorbij vliegen. Soms blijft er eentje zitten op de lila bloemen van de watermunt. "Wat valt er hier te doen voor een beheerder?" vraag ik Kelly. "Regelmatig maken we hier onze rondes", legt ze uit. "We zorgen dat de paden gemaaid blijven voor wandelaars. Een kudde koeien zorgt voor verdere begrazing van de open stukken. Hekwerken worden gecontroleerd, na een storm is het belangrijk om te controleren op omgevallen bomen". Bij de laatste poel houden we stil. Aan de andere oever zien we een lage wal met ronde gaten. Turend door haar verrekijker valt ze even stil. "Deze wand is gemaakt om nestgelegenheid te bieden aan de oeverzwaluw. De ijsvogel zien we hier ook regelmatig". Vandaag hebben we het geluk niet aan onze zijde en moeten we genoegen nemen met futen en waterhoentjes.
We klimmen de dijk weer op, Marly kwispelend voorop. Vanaf dit hoge punt heb je een uitstekend uitzicht over het gedeelte van de Struikwaard dat binnen de dijk ligt. "Sinds het onder ons beheer valt, doen we ons uiterste best om hier meer diversiteit te krijgen", zegt Kelly. Er is een groot project geweest om de patrijs te monitoren. Patrijzen zijn een goede afspiegeling van de diversiteit in de natuur. Gaat het goed met ze, dan is er genoeg te eten en zijn er genoeg schuilplaatsen te vinden voor andere dieren. De oneindige akkers zijn weg, opgesplitst in kleine weilandjes die worden omzoomd door hoge hagen. Deze hagen zijn zo aangeplant dat ze door de seizoenen heen een voedselbron zijn voor vogels en andere dieren. Eenmaal dichterbij zie ik de donkerrode bessen van de meidoorn glanzen tussen de bladeren. Ook de lijsterbes en Gelderse roos hangen vol met voedzame trossen bessen. Er staan rozen tussen die straks zorgen voor bottels waar de muizen dol op zijn. Boven ons horen we de roep van een buizerd. Zo zie je in een kort tijdsbestek het belang al in van de voedselketen.
Het uitdenken en laten uitvoeren van de indeling van zo'n gebied als de Struikwaard behoort ook tot de taken van een beheerder. Daarbij komen veel overleggen kijken met andere partijen. Naast dat ze regelmatig in het veld te vinden is, spendeert Kelly ook uurtjes op kantoor. "Maar dat is niet vervelend, want bij alles wat je doet draait het uiteindelijk om de natuur. En dat is waarom ik zo van deze baan hou! De ene keer sta je buiten te helpen met het versjouwen van hekwerk, de dag erna heb je een groep schoolkinderen onder je hoede. Want we doen ook veel aan educatie. Tijdens rondleidingen vertellen we over het gebied en onze werkzaamheden. Geen dag is hetzelfde".
Inmiddels is de zon hoger aan de hemel geklommen en lopen we in de richting van een stuk akkerland.
Aan de rand van Struikwaard is een langgerekte akker waar groenten verbouwd worden. Geen vlakte met één gewas, maar kleine rijen met verschillende soorten. Ik zie tomaten, pompoenen en nog wat late aardappelen staan. Kelly vertelt dat bewoners uit de omgeving hier via Altenatuur aan strokenteelt doen. Door een akker te verdelen in stroken met afwisselende gewassen voorkom je grote plagen op het land. Ieder jaar rouleren de groenten van plek. Er wordt geen gebruik gemaakt van pesticiden of kunstmest en de grond wordt maar lichtjes bewerkt. Doordat er ook koolsoorten staan zoals bloemkool en rode kool, wordt er tot laat in de herfst nog geoogst.
Als je over de dijk fietst, heb je van bovenaf goed zicht op het landschap dat doorsneden wordt door de hagen. Nu weet jij waarvoor die dienen! Halverwege is een brede strook grond ingezaaid met allerlei bloemen en planten. Nu de eerste tekenen van het najaar zich aandienen zitten de kaardebollen vol met zaadjes. Puttertjes zijn er dol op! Stap gerust eens af en neem een kijkje. Er staat een enorm insectenhotel waar nog steeds veel bedrijvigheid te zien is. Je kunt er langs de haag lopen en uitrusten op het bankje van Brabants Landschap.
De Struikwaard nodigt uit voor een mooie wandeling. Vlak bij de rotonde aan de Maasdijk vind je het begin van het zogenaamde 'Perenbomenlaantje'. Via een houten trap loop je de dijk af. Het pad wordt overschaduwd door perenbomen en voert langs de akker met strokenteelt. Vroeger was dit waarschijnlijk een paadje om sneller naar de kerk te kunnen wandelen. Een eindje na de kerk kun je rechtsaf slaan, de Manhuisweg in. Hier wandel je langs de velden met hagen. Aan het einde weer rechts, om na een enkele tiental meters links de dijk af, het buitendijkse gedeelte van Struikwaard in te lopen.
Wil je net als Prisca natuurgebied de Struikwaard bezoeken? Hieronder vind je alle links.
- Meer informatie over de Struikwaard
- Meer natuurgebieden in de Biesboschlinie
- Wandelroute rondje Fort Giessen
- Brabants Landschap
- Altenatuur
- Strokenteelt
Tekst en foto's: www.priscavisser.nl. Hier vind je alle blogs van Prisca.
Prisca Visser is een fotograaf met een voorliefde voor het buitenleven en de natuur. Voor de Biesboschlinie gaat zij regelmatig op pad om verhalen vast te leggen. Deze keer ontdekt ze de pluk- en oogsttuinen in de Biesboschlinie.
Na de lange dagen van juli breekt de maand augustus aan. De oogstmaand waarin de pruimen rijp van de boom vallen en de eerste dahlia's in bloei staan. Het is genieten om de oogst van het harde werken binnen te halen. Mocht je geen stukje grond hebben om op te telen, dan zijn er in de Biesboschlinie genoeg plekken waar je zelf kunt oogsten! Van pluktuin tot aan oogsttuin, ik zet er vier voor je op een rijtje.
Je rijdt er snel aan voorbij, zo mooi verscholen ligt deze tuin. Als ik het lange pad af fiets, zie ik pas hoe ruim opgezet de pluktuin Waardhuizen is. Aan weerszijden van het pad staan bloeiende planten in keurige rijen opgesteld. De fiets kan ik kwijt bij de parkeerplaats, waar ook genoeg gelegenheid is om je auto te stallen. Op een bordje is te lezen hoe het hier in zijn werk gaat. Er liggen snoeischaren klaar en elastieken om je boeket bij elkaar te binden.
Ik heb afgesproken met de eigenaren. Een leuk, fris stel wat hart en ziel in deze tuin gestoken heeft. Zeger heeft ervaring met het kweken van bloemen en opende een aantal jaar geleden zijn pluktuin. "Het is mooi om mensen te laten delen in mijn passie" vertelt hij. Dit jaar was wel een uitdaging met alle slakken, maar er is genoeg te plukken voor iedereen. Marjolein helpt waar het mogelijk is en zorgt voor gezellige updates op social media. Ik kom ogen te kort hier, dahlia's, leeuwenbekken, roze phlox en hypericum. Een kleurenexplosie van jewelste!
Na het plukken kun je aan de grote tafel genieten van een kopje koffie, thee of fris. Vanaf deze plek heb je een prachtig overzicht over de gehele tuin.
Adres: Waardhuizen 32
Meer informatie en contact vind je op hun Instagram account.
Een tuin waar je wekelijks groenten en fruit kunt plukken. Vers uit de tuin, zo op je bord! Lokaler en smakelijker wordt het niet. Oogsttuin Hof van Heden ligt aan de rand van Almkerk. Veel bewoners van dit dorp weten de tuin inmiddels te vinden. Eigenaren Ben en Anika zijn de tuin begonnen omdat ze graag lokaal willen verbouwen op een natuurlijke manier. Wat je oogst is dan ook zonder gebruik van pesticiden geteeld! Door met eigen handen je groenten te oogsten, krijg je meer een connectie met de natuur en dat is precies wat Ben en Anika voor ogen hebben.
Ik wandel een rondje over de tuin, alleen dat is al prachtig. Het is er vredig en kalm, boerenzwaluwen scheren laag over de tuin op zoek naar insecten. In deze oogstmaand kunnen er onder andere bieten, courgettes, snijbonen, bosui, koolrabi en komkommers geoogst worden. Ook zijn de eerste tomaten rijp, nog warm van de zon zijn ze het lekkerst! Zelf oogsten in de Hof van Heden tuin kan alleen met een abonnement. Wil je toch meegenieten van de rijke opbrengst? Bij de ingang staat een fijn stalletje, waar ik al eens eerder over schreef bij deze fietstocht door Altena. Hier vind je manden vol met courgettes, andijvie en tomaten. Betalen kan gemakkelijk met een code of contant in een potje.
Adres: de tuin links van Emmikshovenseweg 6, Almkerk
Meer informatie over bezoek en een plukabonnement vind je op de website.
Nog zo'n blijmaker in de regio is Pluk Vrolijk. In deze tuin kun je een mooi boeket plukken, maar ook genieten van een heerlijke high tea of picknick! Ik volg eigenaresse Willeke al een tijdje op Instagram, het is leuk om haar tuin eindelijk in het echt te zien. We nemen plaats aan 1 van de picknicktafels tussen de fruitbomen. Want die staan er ook! "In het voorjaar kunnen mensen hier al picknicken tussen de bloesems" vertelt Willeke. "Nu staat het hele veld in bloei en is het heerlijk om daar te genieten van lekkere hapjes".
Het plukgedeelte van de tuin staat inderdaad vol met bloemen die roepen om geplukt te worden. Zachte tinten wedijveren met de hardere kleuren van de cosmea. Aan de rand van de tuin zijn verschillende zitjes opgesteld. Stoelen waar je heerlijk in weg kunt zakken met talloze kussens eromheen vormen een idyllisch plaatje. Alle zoetigheid die geserveerd wordt, maakt Willeke zelf in haar keuken. Scones, cakejes, gevulde aardbeien en macarons, ze draait er haar hand niet voor om.
Komt er een Hollands buitje over tijdens je high tea? Daar hebben Willeke en haar man iets op gevonden. Sinds kort staat er een schaftkeet in de tuin die ze samen opgeknapt hebben. Binnen is de knusse zithoek klaar en kun je door de openslaande deuren nog altijd genieten van het buitenleven. Net als de zitjes in de tuin kun je hier een fijne styling verwachten. Na het genieten van thee met een taartje krijg je een schaartje mee om een mooi boeket voor thuis te plukken.
Adres: parkeerplaats aan de Boompjes, Almkerk
Contact en updates over speciale avonden vind je op haar Instagram account.
Venkel, pompoenen, snijbiet, ook bij Kraaiveld 's Heeren Loo kun je terecht voor oogst vers van de tuin. Ik heb afgesproken met Leo die verantwoordelijk is voor het onderhoud. Wellicht ken je de boerderijwinkel van het landgoed wel, en heb je er op het terras genoten van een kop koffie.
Aan de westzijde ligt een uitgestrekte tuin met rechte stroken geploegde grond. Samen met Leo loop ik een ronde langs de groentebedden. "We doen alles op een biologische wijze" vertelt Leo een tikje trots. "Daarom weet je dat als je bij ons groenten of fruit koopt, het onbespoten is." Samen met een groep mensen van de dagbesteding wordt er iedere dag hard gewerkt om te zaaien, verpotten en uit te planten. Twee lange boogkassen dienen in het voorjaar om de zaden te laten kiemen, nu staan ze grotendeels vol met tomatenplanten."
In een paar bakken staan de kleine stekjes van wintergroenten, zoals boerenkool, al gereed. "Zo kunnen we het hele jaar door groente van de tuin halen" gaat Leo verder. Op de terugweg plukt hij snel nog wat pompoenen van de plant. Verse oogst is verkrijgbaar in de boerderijwinkel. Wil je zelf iedere week je groenten komen oogsten van de tuin? Dan kun je ook hier een abonnement afsluiten!
Adres: Roef 4, Woudrichem
Tuinupdates vind je op de facebookpagina van boerderijwinkel Kraaiveld 's Heeren Loo.
Na een rondje langs deze prachtige tuinen is het mij wel duidelijk dat er in Altena genoeg gelegenheid is om zelf te oogsten! Iedere tuin is weer anders en heeft zijn eigen charme. Of je nu groenten en fruit wilt kopen of je huis of caravan op wilt vrolijken, er is voor ieder wat wils. Ook voor cadeaus zijn dit leuke plekken om iets te vinden. Een zelf geplukt boeket maakt iedere verjaardag speciaal en een potje jam is gauw gegeven. Het is bovendien een heerlijke souvenir voor thuis, zo'n streekproduct!
Wil je net als Prisca de pluktuinen in de Biesboschlinie bezoeken? Hieronder vind je alle links.
- Instagram pluktuin Waardhuizen
- Website Hof van Heden
- Instagram Pluk Vrolijk Almkerk
- Facebookpagina boerderijwinkel Kraaiveld
Tekst en foto's: www.priscavisser.nl. Hier vind je alle blogs van Prisca.
Prisca Visser is een fotograaf met een voorliefde voor het buitenleven en de natuur. Voor de Biesboschlinie gaat zij regelmatig op pad om verhalen vast te leggen. Deze keer krijgt ze een rondleiding door Fort Giessen. Ze ontdekt alle verborgen verhalen van het fort en bezoekt het educatiepark buiten op het terrein.
Al van jongs af aan ben ik gefascineerd door archeologische opgravingen. Hoe bijzonder is het om voorwerpen uit het verleden in de grond te vinden?! Ik ging graag naar musea waar in verlichte vitrinekasten spullen uitgestald lagen die mensen gevonden hadden. Munten met hoofden van heersers erop geslagen, potten en scherven van gebruiksvoorwerpen. Ik vond het allemaal prachtig. Naarmate ik ouder werd, kwamen er meer interesses bij. Zo deed ik een uitgebreide plantenkennis op en ontstond mijn liefde voor de natuur. Het kleinste plantje kan de meest krachtige werking hebben op lichaam en geest. Wildplukken is iets wat ik nog steeds graag doe tijdens wandelingen.
Voor deze reportage kon ik beide interesses combineren, want ik bracht een bezoek aan het Fort bij Giessen! Net buiten het dorp Giessen is dit 'natuurfort' van het Brabants Landschap te bezoeken. Het fort behoort tot de Nieuwe Hollandse Waterlinie en sinds 2021 is het Unesco Werelderfgoed. In het gebouw zitten onder meer twee verenigingen gevestigd, Altenatuur en Archeo-Altena. De namen zeggen het al, Altenatuur is de natuurbeschermingsvereniging van Altena. Bij Archeo-Altena staat de archeologie centraal. De vrijwilligers van beide verenigingen hebben hun krachten gebundeld. Zij beheren het fort en verzorgen afwisselende activiteiten rondom het Fort bij Giessen. Ik had de eer om aan te mogen sluiten bij een rondleiding die gegeven werd. Als ik aan kom fietsen op het door bomen overschaduwde laantje word ik begroet door een toom kippen. Hun veren glanzen zacht in het gefilterde zonlicht. Het heeft geregend en een paar brutaaltjes gebruiken de ontstane plassen als drinkplaats. Binnen enkele minuten komen de gidsen van het fort aangelopen en wordt de poort voor mij geopend. Onder een dikke laag grond doemt het fort op. Door een dikke deur betreden we het fort. Binnen is het hierdoor een stuk koeler dan buiten! Langzaamaan druppelen de deelnemers van de rondleiding binnen.
De middag begint met de vertoning van een film. Als het geroezemoes van de groep in de gewelfde zaal verstomd is, start er op een groot scherm de introductie van het fort. Uitgebreid wordt ingegaan op de geschiedenis in de regio. Tussen 1914 en 1918 waren in heel Altena manschappen gestationeerd. Velen daarvan woonden jaren bij lokale inwoners in huis. Ook Fort Giessen zat in die tijd vol met soldaten van allerlei rangen en standen. Na de film wordt de groep verdeeld in ploegen en gaan we met eigen ogen bekijken wat er nog te zien is uit die tijd. Een kruitkamer met dikke muren waar het buskruit werd gewogen en in zakjes verdeeld. Het aantal gram bepaalde de schootsafstand van het kanon. Om de kruitkamer heen loopt een nauw gangetje. Hier liep iemand doorheen om de lichten aan te steken. Centimeters dik glas beschermde het kruit tegen overspringende vonken van de lampen. We zien de vergaderkamers voor officieren en de ruimte waar een apotheek en ziekenboeg was. Zieke soldaten moesten in quarantaine en hadden daarvoor hun eigen latrines die afgezonderd waren van andere soldaten. Privacy was er amper, de wc's zijn niet meer dan een houten bak met een rond deksel. Schotten houden het ergste zicht van je buurman weg, maar als je aan de dunne was, bleef dat niet lang geheim. Gids Hans van Archeo-Altena houdt stil bij een vitrine die een hele muur beslaat. Op de glazen planken zien we opgravingen uit de regio. Veel vuurstenen zijn er te zien, maar ook speelgoed van kinderen en crematieresten. De scherven en aardewerken potten zijn ook van de partij.
Na de toer door het fort is het buitenterrein aan de beurt. Op de aarden wal naast het fort is een remise gebouwd, voor de deur staat een groot kanon. Dit geschutskanon dateert uit 1894 en is dus al ruim honderd jaar oud. Net als ik denk dat we alles gezien hebben, lopen we met de groep richting de struikgrens. Een verborgen trap naar beneden brengt ons naar de rand van het water. Met een heus trekpontje gaat de ploeg in kleine plukjes naar de overkant. Een beetje wiebelig stap ik 'aan boord'. Het is zaak om de mensen goed te verdelen over het vlot, anders kom je niet vooruit. Met twee man aan de touwen trek je jezelf naar de overkant.
Gelach klinkt op als we allemaal droog de overkant halen. Hier vind je het educatiepark van Fort Giessen. Mijn gids gaat uitgebreid in op wat er te zien is. Er is een groepsschuilplaats nagebouwd en op een heuvel is een luisterput ingegraven. Een soldaat hield de wacht of hij vijandelijke vliegtuigen aan hoorde komen. Was dat het geval, dan gaf hij een sein en dook zelf in de krappe put om te schuilen. Je moest geen claustrofobie hebben als soldaat!
Lopend door het groene gras krijgen we ook veel uitleg wat hier te vinden is. Er wordt een blaadje van een klein, onbeduidend plantje geplukt en doorgegeven. Hondsdraf, ze bloeit met piepkleine blauwe bloemetjes. De plant heeft een geneeskrachtige werking en is nuttig bij klachten aan de luchtwegen. Gids Jaap van Altenatuur heeft een schat aan informatie achter de hand. Bij een bloeiende plant wordt aandachtig gekeken welke vlinders er actief zijn. De atalanta wordt gespot en er dwarrelen wat koolwitjes rond. Een paar mensen uit de groep plukken een handje van de eerste, paarse bramen. Heerlijk!
Ook voor kinderen zijn er leuke dingen te beleven. Zo zijn er dagen waarop ze met vuurstenen een koeienhuid kunnen schrapen, net zoals het er vroeger aan toe ging. Bij een wilgentenen hut leer je hoe je een vuurtje maakt door met vuurstenen vonken te slaan. En misschien nog wel het leukste, met heuse detectoren op zoek gaan naar oude munten!
Wil je een bezoek brengen aan Fort Giessen? Kijk dan hieronder wanneer de open dagen zijn. Uiteraard kun je ook op afspraak met een groep een rondleiding boeken. Buiten de openingstijden is het educatiepark te bereiken via het wandelpad rondom het fort.
- Open dagen Fort Giessen
- Kabouterroute Almbos. In het Almbos tegenover Fort Giessen is recent een kabouterroute uitgezet. Een leuk uitje om te combineren met kinderen.
- Fietsroute Smakelijke streek. Combineer een uitje naar het fort met deze fietsroute. Een route van 32 kilometer dwars door de polders en over de dijken, die je langs lokale landgoedwinkels en stalletjes voert.
- Wandelroute rondje Giessen. Of wandel een rondje door Giessen. Een route van 6,5 km die je langs de Wilhelminasluis, over de dijk en langs het Almbos laat gaan.
Tekst en foto's: www.priscavisser.nl. Hier vind je alle blogs van Prisca.
Prisca Visser is een fotograaf met een voorliefde voor het buitenleven en de natuur. Voor de Biesboschlinie gaat zij regelmatig op pad om verhalen vast te leggen. Dit keer verkent ze Woudrichem. Ze neemt een kijkje bij het varende erfgoed, beklimt de Martinustoren en krijgt een rondleiding met een stadsgids, luncht in een kazemat en ontdekt de leukste winkeltjes.
Omgeven door de sterke stromingen van drie rivieren ligt daar al decennialang de middeleeuwse stad Woudrichem. Regelmatig pak ik het pontje vanaf Gorinchem om dan snel door de vestingstad te fietsen. De aankomst met de pont bij Woudrichem is iedere keer weer een feestje. Of het nu mistig is of de zon net boven de horizon piept, de huizen, oude poort en deinende masten zijn iedere keer weer indrukwekkend. Deze keer neem ik de hele middag de tijd om Woudrichem zelf te bekijken.
Net buiten de stadswallen vind je de historische haven waar ik een begin maak. Deze haven bestond honderden jaren geleden al, maar ze raakte dichtgeslibd. Omdat we in de jaren 90 meer ruimte voor de rivier zochten, ontstond het plan om de historische haven in ere te herstellen. In 1998 was de haven van Woudrichem gereed. Nu liggen er prachtige oude schepen die je van dichtbij kunt bekijken. Vanaf de veerpont wandel ik over de Rijkswal. In het hoge gras is een wandelpad uitgesleten. Hier sta ik hoog boven de haven met mijn rug naar de huizen gekeerd. Er staat een straffe wind, ik hoor het door de tuigage van de masten fluiten. Vier, vijf, zes, ik tel minstens tien schepen beneden mij. Meer naar links liggen de kleine zalmschouwen keurig op een rijtje aangemeerd.
Het weer is onstuimig vandaag, de golven zorgen voor een aardige deining. Deze schepen zijn het varende erfgoed en de trots van de historische haven. Bijna allemaal zijn ze bewoond, een enkele heeft de haven van Woudrichem al vanaf de opening als ligplek. Eenmaal beneden wandel je langs museumscheepswerf D'n Huig. In de werfschuur is een werkplaats die je kunt bekijken. Volledig ingericht zoals dat er vroeger aan toeging, zeker een bezoek waard. Enkele tientallen meters verder kun je langs de historische schepen lopen. Op de kade hangen bordjes met een stukje geschiedenis over het betreffende schip. Sommige meer dan 100 jaar oud en nog steeds in gebruik! Eentje heeft zelfs flinke schade in de romp opgelopen tijdens de oorlog wat ik nog goed kan zien.
Uitgewaaid wandel ik terug naar het 'Woerkum' binnen de stadswallen. Opvallend hoe groen het hier is. Kleine geveltuintjes liggen er keurig onderhouden bij. Hortensia's voeren de boventoon met hun dieproze kleuren en verhogen de pittoreske sfeer in de smalle straatjes. Gevels leunen schuin tegen elkaar aan, het rode baksteen glinstert nog na van een regenbui.
Wil je de stad echt goed ontdekken, dan kan dat met een stadsgids. Woudrichem heeft een heus stadsgidsengilde! Deze groep mensen vertellen vanuit hun passie en kunde alles over hun geliefde stad. Ik heb afgesproken bij de St. Martinuskerk met Peter, stadsgids in hart en nieren. Samen beginnen we als eerste aan de klim van de Martinustoren om daarna een ronde door Woudrichem te lopen. Peter is een geboren Woerkummer en vertelt honderduit onderweg.
Tegenover de kerk is het Visserijmuseum gevestigd in het voormalige Arsenaal. In Woudrichem is nog veel te vinden over de visserijgeschiedenis van de stad. Kijk alleen al naar de straatnamen 'Spieringstraat, Vissersdijk'. Bij de geboortewoning van Peter maken we een wat langere stop. Hier stond vroeger een klooster. De poort en een deel van de muur zijn nu onderdeel van het huis ernaast. Iets waar je zo aan voorbij loopt als je hier niet bekend bent. Dat is het leuke van wandelen met een lokale gids, je ontdekt alle verborgen verhalen!
Terug bij de kerk nemen we afscheid en ga ik op zoek naar een plek voor de lunch. Verstopt in een voormalig kazemat zit Brasserie Zus. Als ik over de drempel stap, is het eerste wat ik zie een grote vitrine met allerlei soorten taart. Hier wil ik straks zeker iets van proberen. Binnen is het knus, de gebogen gewelven en het zachte licht geven je het gevoel dat je in het buitenland beland bent. Alles hier ademt geschiedenis. Omdat het al gezellig druk is binnen, kies ik een beschut plekje op het terras. Ik val voor de dikke boterhammen met een pittige bal gehakt en daarna natuurlijk de taart, een heerlijke citroen merengue variant. Esther is eigenaresse en is zo vriendelijk om even bij mij aan te schuiven. Ze vertelt over haar liefde voor het creëren van heerlijke gerechten. Alles op de kaart is zelfgemaakt en dat proef je!
De heerlijke maaltijd geeft energie voor een laatste ronde door de stad. Net boven Brasserie Zus vind je molen Nooit Gedagt. Hier kun je in de winkel je hart ophalen aan verse bakproducten. Bij goed weer mag je naar boven klimmen en heb je een prachtig uitzicht op de stad. Ben je inmiddels wel klaar met sightseeing? Woudrichem biedt genoeg leuke winkels om de middag te beëindigen met een rondje shoppen.
Bij boekenwinkel Tante Bethje kan ik mijzelf vermaken met het uitkiezen van een heerlijk boek voor de vakantie. Wordt het een roman of ga ik toch voor een boek over geschiedenis? Iedere keer tref ik hier weer boeken aan die ik nergens anders tegenkom. Schuin tegenover zit een winkeltje met allerhande naai en brei spullen. Buiten hangen mooie lappen stof uitgestald en staat er een mandje met handgemaakte etuis voor de verkoop. Uniek en een leuk souvenir om mee te nemen. Je steunt er ook nog eens lokale ondernemers mee. Fair van Ver zit een paar deuren verderop, hier vind je fairtrade producten en shop je leuke cadeauartikelen.
De VVV zit in hetzelfde pand gevestigd overigens. Boekjes met routes in de omgeving geven ze je graag mee. Wijd en zijd bekend is 'Oude Liefde', de volgende leuke stop. Gevestigd in een oud pand van meerdere verdiepingen raak je niet uitgekeken op alle antiek en leuke snuisterijen. Ik durf te wedden dat je niet met lege handen weer buiten staat. Nog meer moois shop je bij Dock 60. Hou je van kunst, dan is er in dezelfde straat een atelier gevestigd. Galeriehoudster Johanna verzorgt exposities van kunstenaars en is zelf ook een begenadigd kunstenares.
Kortom, Woudrichem is niet te onderschatten veelzijdig. Van cultuur snuiven naar lekker eten en shoppen. Voor ieder wat wils! Het lijkt mij een leuk idee om een bezoek te combineren met bijvoorbeeld Slot Loevestein. Met een klein voetveer vaar je van Woudrichem naar het slot aan de overkant. Veel gezelliger dan met de auto toch?! Meer oren naar cityhoppen, maak dan een rondje met de veerpont van Woudrichem naar Gorinchem. Dat het zeker een kwartier varen is, is een leuke bijkomstigheid!
Wil je net als Prisca Woudrichem verkennen? Hieronder vind je alle links.
- Stichting Historische Stadshaven
- Stadsgidsengilde
- Visserijmuseum
- Brasserie Zus
- Korenmolen Nooit Gedagt
- Boekenwinkel Tante Bethje
- Naaiatelier Snuffel
- Wereldwinkel Fair van Ver
- Oude Liefde
- DOCK 60
- Galerie Mikst Media
- Slot Loevestein
- Riveer
Tekst en foto's: www.priscavisser.nl. Hier vind je alle blogs van Prisca.
Prisca Visser is een fotograaf met een voorliefde voor het buitenleven en de natuur. Voor de Biesboschlinie gaat zij regelmatig op pad om verhalen vast te leggen. Deze maand is het Meimaand Fietsmaand. Prisca fietst de route Smakelijke streek, een route van 32 kilometer dwars door de polders en over de dijken, die haar langs lokale landgoedwinkels en stalletjes voert.
De zon schijnt al voorzichtig door de nevel heen als ik met mijn fiets van boord stap bij het veer in Woudrichem. Het is nog vroeg, maar toch lopen er al wat mensen door de vestingstad. Al fietsend door Woerkum word ik zo nu en dan begroet met een vriendelijk 'mogguh'. Vandaag ga ik de smakelijke streek fietsroute door Altena afleggen. Een fietsroute van 32 kilometer die dwars door de prachtige polders en over dijken slingert. De route is zo gemaakt dat ik langs lokale landgoedwinkels en stalletjes bij de weg zal navigeren.
Door de prachtige polders
Het eerste stuk gaat door de gezellige straatjes van Woudrichem en langs de historische haven met Museumwerf D'n Huig. Al snel wordt de horizon breder en fiets ik over de dijk langs de uiterwaarden. Ik stap af bij de ingang van de Groesplaat en beklim de trap van de vogelkijkhut. Ik kan begrijpen dat je fantastisch vogels kunt spotten vanaf deze beschutte hoogte. Mijn fietsroute buigt af, het pittoreske Oudendijk in. Het doet nog slaperig aan, zo op de zaterdagochtend. Er passeert een enkele andere enthousiaste fietser. Het is de Meimaand Fietsmaand dus ik zal zeker veel medefietsers treffen vandaag. Langs de weg staat een frisgroen geverfd hokje met kippengaas voor het deurtje. 'Te koop, verse uitloop eieren' lees ik op het krijtbord. Er ligt inderdaad een doos met kakelverse eitjes, geld kan je deponeren in het bijbehorende blik. Na Oudendijk fiets ik naar Landgoed Kraaiveld. Tussen het groene gras van de prachtige polders liggen de restanten uit de oorlog. Ik fiets over het pad langs de bunkers en hoor de scherpe roep van de kievit. Meneer kievit heeft het op mij voorzien en maakt duikvluchten vlak over mijn hoofd. Ik denk dat hun nest in de buurt moet zijn, gauw doorfietsen maar. Op Landgoed Kraaiveld tref je een landgoedwinkel waar je doordeweeks je hart op kunt halen aan vers brood van bakker Hardeman, groenten van eigen grond en nog meer heerlijks. Buiten is een terras waar je uit kunt puffen naast de kippen, ondertussen kun je je fiets van stroom voorzien bij het oplaadpunt aan de muur.
Kopen in de korte keten
De wieken van de Uitwijkse en Zandwijkse molen draaien al vrolijk rondjes als ik aan kom rijden. Beide molens deden vroeger dienst om de polders te bemalen. Aan de zijkant is een groot waterrad te zien wat in beweging wordt gezet door het draaien van de wieken. Ik mag van de molenaar een kijkje nemen binnen. Het is klein en het hout boven mij kraakt door de kracht van de wind. Al ruim honderd jaar oud, en nog steeds in een goede staat. De molenaar geeft nog een demonstratie hoe het remmen van de wieken in zijn werk gaat. Met zijn hele gewicht hangend aan een dik touw zorgt hij ervoor dat de wieken tot stilstand komen. Knap staaltje vakmanschap! Er komen meer belangstellenden aan en ik fiets verder. Ineens voel ik nu zelf ook de wind door mijn wielen fluiten. Of zou ik er nu meer op letten? Ik wijk een klein stukje van de route af zodat ik bij de boerderijwinkel Uppel's weidevlees langs kan gaan. Aan de Bloemweg zie ik uit de verte al een vrolijk wapperende banner langs de kant staan. Het is een boerderij met voor de deur een gezellige zithoek. Op de tafels staan potten met uitbundig bloeiende bloemen. Een witte dubbele deur met vierkante ruitjes geeft toegang voor de kleine winkel. Binnen liggen de schappen vol met allerlei heerlijkheden en snuisterijen. Je ziet al snel waar het hier om draait, achterin de winkel staan grote koelvitrines die vol staan met prachtige stukken vlees. Het grootste deel is van eigen land, lokaler kopen in de korte keten wordt het niet.
Gulheid van bewoners
De eigenaresse heeft even een minuutje de tijd om samen een kop koffie te drinken met mij. Of ze de koffie ook verkoopt aan passanten? "Nee hoor, iedere bezoeker kan een kop koffie van mij krijgen. Melk en suiker erin?" vraagt ze terwijl ze bedrijvig rondloopt. Als stedeling ben ik niet anders gewend dan dat je grof geld betaalt voor een koffie onderweg. Met een beetje geluk mag je dan gratis gebruik maken van het toilet, terwijl dat soort dingen hier vanzelfsprekend zijn. De gulheid van Altena komt niet alleen van eigen bodem, maar zit ook verankerd in de mensen die de grond bewerken. Dat is mij wel duidelijk nu.
Fietsen voor je eten
Wie zich ook sterk maakt voor lokaal eten kopen is zogenaamde voorfietser Jacoline Peek-Hamoen. Ze beheert op de site van Fietsen voor mijn Eten Jacoline de pagina voor de regio Altena. Daarnaast onderhoudt ze een actieve Facebookpagina. Ik vroeg aan haar waarom het zo belangrijk is om te kopen in de korte keten. "Het is goed voor je gezondheid, en lekker! Je vindt bij stalletjes puur voedsel. Daarbij, je ontmoet de producent en die krijgt zo meer waardering voor zijn werk. Als je op de fiets langs de winkeltjes gaat zijn de beweging en buitenlucht extra fijn. Je ontdekt zo heerlijke en lekkere boodschappen in je buurt. Het aanbod is heel divers." Nou, met die buitenlucht en beweging zit het vandaag wel snor!
Vers van het land
Met een boog fiets ik weer terug naar de route en kom ik op de Provinciale Weg Noord uit. Deze volg ik een tijd en bij fietsknooppunt 56 rij ik een klein stukje door. Aan mijn linkerhand tref ik daar Wim en Co, een kraam waar je aardappels en uien kunt kopen. Voor een paar euro laad je je fietsmand vol met Frieslanders of Melody aardappels. Betalen gaat simpel via een QR-code. Een klein stukje verder op de route fiets je langs Hof van Heden. Een oogsttuin waar op biologische wijze de lekkerste groenten en fruit gekweekt worden. Ik zet mijn fiets in de schaduw en loop rond over de tuin. Er is een grote kas, bedden vol met nog kleine groenteplantjes en een heus ecotoilet. Bij een tuinhuisje staan plantjes te koop zodat je thuis zelf aan de slag kunt in de tuin. De aardbeienbedden staan vol in bloei, dat belooft veel goeds voor over een paar weken!
Honing van Landgoed Clootwijck
De weilanden wijken voor het dorp Almkerk. Hier maak ik een wat ruimere afwijking van de route, want ik wil dolgraag een bezoek afleggen aan Landgoed Clootwijck. In plaats van rechtsaf de Kerkstraat in te rijden, fiets ik rechtdoor de Woudrichemseweg op. Het landgoed is makkelijk te vinden, een statig hek staat uitnodigend open. Landgoed Clootwijck is veelzijdig. Je kunt er overnachten op de prachtige camping met uitzicht op de weilanden. Er zijn veel dieren, net als ik aan kom fietsen worden de duiven, eenden en kippen gevoerd. Jan Hak komt op mij toelopen met een lege emmer in zijn hand. Op de vraag of ik wat over zijn bekende honing te weten mag komen wijst hij naar de grote schuur. "Ga maar vast naar binnen, ik kom er zo aan!" De honing is afkomstig van de duizenden bijen die op het terrein rond zoemen. Jan heeft vanmorgen een bijenkast leeggehaald en laat mij de dikke raten zien. "Hier kan wel een kilo in zitten, tijdens de bloesemperiode vullen bijen dat in een paar dagen!" Op houten planken staan de gevulde potjes honing voor de verkoop. Buiten loop ik nog even langs de rij bijenkasten. Imposant om al die bijen continu af en aan te zien vliegen!
Langs rivieren en door dorpjes
Om weer terug te keren naar de oorspronkelijke route fiets ik over de Koppel, langs de Koppelhoeve. Inmiddels is het middaguur aangebroken en staan de fruitbomen te zinderen in de zon. Ik hoef amper gebruik te maken van navigatie, de bordjes met routenummers zijn onderweg goed te volgen. Het mooiste stuk is langs de rivier de Alm. Fluitenkruid omzoomt het smalle fietspad dat het water een tijdje volgt. De bomen geven schaduw en mooie doorkijkjes op de prachtige polders. Mijn fiets brengt mij bij Uitwijk waar ik een kijkje neem bij Landgoed de Enghoeve. Naast een paar kakelende kippen is een klein tuinhuisje te vinden. Hier kan je ook weer verse groenten en fruit scoren. De fietsmand wordt steeds meer gevuld! Buiten staan nette rijen met kleine plantjes die je kunt kopen. Ik ontdek goudbessen, die zijn zeker de moeite waard om te proberen thuis. Na de Enghoeve voert de route verder langs het Pompveld. Het is drukker geworden, er hangt een gemoedelijke sfeer tussen de fietsers. Iedereen begroet elkaar valt mij op. Een tractor pruttelt tussen de rijen aardappelplanten door.
Geitenijs als traktatie
Lekker Gemekker is een geitenboerderij aan de Middenweg. Je hoeft er maar een heel klein stukje voor van de route af te wijken. Ik heb veel gehoord over het heerlijke ijs wat je daar kunt kopen, dus ik ga langs bij ze. Een hond slaat aan als ik het pad oprijd. Het is even zoeken welke deur ik moet hebben. Vriendelijk word ik te woord gestaan door de boerin. "Ja, al het ijs wat we hebben, wordt gemaakt van eigen geitenmelk. Behalve het sorbetijs natuurlijk, daar zit geen melk in." Er staan grote vriezers vol met bakjes ijs. Ik zie citroen, karamel-zeezout en pistache. De keuze valt uiteindelijk op een bakje cookies ijs. Ik tref het, de geiten zijn begonnen met lammeren en ik mag een kijkje nemen bij de pasgeboren geitjes. Onder een paar warmtelampen liggen de nog wankele diertjes. Zo pril dit nieuwe leven!
Woudrichem aan de horizon
Algauw laat ik nu de polders en landerijen achter mij en fiets ik over de dijk. Het blauwe water van de Afgedamde Maas schittert onder de zon. Mensen zijn duidelijk aan het genieten van de mooie omgeving. Ik zie pleziervaart en tref veel fietsers op de dijk. Een lokale ondernemer maakt er handig gebruik van. Langs de weg staat een stalletje met bossen pioenrozen te koop. Een vrolijk gestreepte parasol met linten houdt de tere bloemen uit de zon. De route meandert verder over de dijk en maakt uiteindelijk een scherpe bocht de Struikwaard in. Dit is duidelijk een geliefde fietsroute. Koeien staan kalm te grazen in de polder beneden mij. Alles is zo groen en rustig hier. Voor ik het weet nader ik mijn eindpunt Woudrichem. Hier kun je nog een bezoek brengen aan korenmolen Nooit Gedagt waar je bloem en meel kunt kopen. Voor mij zit deze route erop. Het was niet alleen mooi onderweg, maar ik merk ook dat het een voldoening geeft om producten direct bij de boer te kopen. Zo heb ik meerdere mensen gesproken die de stalletjes langs de weg beheren. Ik leerde over hun werkwijze en over hun producten. Ook weet ik dat mijn geld direct bij de boer terechtkomt! Een investering in mijzelf en de lokale economie.
Wil je dezelfde route fietsen als Prisca? Hieronder vind je alle links.
- Fietsroute Smakelijke streek
- Facebookpagina Fietsen voor m'n eten Altena. Volg onze voorfietser in de regio Jacoline Peek-Hamoen op Facebook. In de besloten groep worden nog meer lokale adressen en tips met elkaar gedeeld.
- Website Fietsen voor m'n eten Altena
- Wandel door de Akkers van Altena. Bekijk de wandeling van vorig jaar speciaal voor de Week van ons Eten.
Ben je geïnteresseerd in het kopen van eten in de korte keten? Zet dan 5 tot en met 12 oktober in je agenda. Die dagen vindt de 'Week van ons Eten' plaats.
Tekst en foto's: www.priscavisser.nl. Hier vind je alle blogs van Prisca.
Prisca Visser is een fotograaf met als voorliefde het buitenleven en de natuur. Voor de Biesboschlinie gaat zij regelmatig op pad om verhalen vast te leggen. Deze maand ontdekt ze de sporen van de Koude Oorlog en krijgt een rondleiding op Fort Altena.
De oorlog die maar geen oorlog wilde worden, maar wel zorgde voor enorme spanningen en de angst bij burgers voor een Derde Wereldoorlog. De periode tussen 1945 en 1991 noemen we ook wel de Koude Oorlog. Hoe zat het ook alweer? Na het einde van de Tweede Wereldoorlog ontstond er een soort machtsvacuüm. Grootmachten zoals Duitsland, Frankrijk en ook Engeland hadden een behoorlijke klap gekregen. Daardoor kwamen de VS en de Sovjet-Unie tegenover elkaar te staan. Tussen deze partijen zaten enorme verschillen in het toekomstbeeld en beleid van bevrijde gebieden en dat zorgde voor wrijvingen. Duitsland raakte opgesplitst en in 1961 ontstond het IJzeren Gordijn om te voorkomen dat er mensen vanuit Oost-Duitsland zouden overlopen richting het westerse gedeelte. In Berlijn werd een muur gebouwd. Als antwoord hierop werd de NAVO in het leven geroepen. Een alliantie tussen westerse landen om een vuist te kunnen vormen tegen het Oostblok. En die NAVO zette een enorme geheime operatie op. De stay behind operatie Gladio. Honderden burgers waren betrokken bij dit verzet tegen het Oostblok. Mocht het komen tot een inval, dan waren we in ieder geval voorbereid. Wat deze operatie te maken heeft met Altena, ga ik je in dit artikel laten zien.
Om een groot leger de Boven-Merwede snel over te laten steken, was er een brug nodig. Bedenk dat de Gorkumse brug er toen nog niet was! De NATO gaf in 1954 opdracht om een soort noodbrug te bouwen. Aan beide kanten van de rivier werden enorme betonnen pijlers gebouwd. Op het moment dat het nodig zou zijn, kon het leger in mum van tijd een brug eroverheen leggen. Deze constructie heet een baileybrug, eigenlijk is het een bouwpakket van elementen. Bij de dijken in Sleeuwijk en Gorinchem werd aan beide kanten een paar honderd meter brug gebouwd, met ertussen een drijvend brug-gedeelte. De pijlers van deze NATO-brug zijn nog altijd te zien aan de kant van Sleeuwijk. Op een frisse, maar zonnige ochtend ga ik een kijkje nemen bij deze overblijfselen uit de Koude Oorlog.
Een smal pad voert de dijk af en slingert het natuurgebied de Sleeuwijkerwaard in. Het duurt niet lang of ik kom de eerste pijler al tegen. Een machtig betonnen bouwwerk, middenin het groen. Best indrukwekkend. Ik tel elf stuks, de laatste staat op een hellend strandje aan de rivier. Sommige zijn overwoekerd door de natuur, anderen zijn goed te bekijken. Als zo'n brug eenmaal opgebouwd werd, kon het enorm veel hebben. Zware vrachtauto's, militaire voertuigen... het maakte allemaal niet uit. Uiteindelijk zwakte de oorlogsdreiging af en is de NATO-brug nooit daadwerkelijk in gebruik genomen. Wel weten we dat hij ook nog een keer getest is. Dus hier heeft zeker een brug gelegen en dat is helemaal niet zo lang geleden als je denkt!
Een baileybrug was eigenlijk een Ikea-pakketje. Al deze losse onderdelen moesten ergens in de buurt worden ondergebracht. Daar vond het leger wat op. Op schootsafstand lag het Fort aan de Uppelsche dijk. Op het terrein was genoeg ruimte en werden drie grote loodsen gebouwd. Deze zogenaamde 'Mob loodsen' herbergden waarschijnlijk de brug onderdelen en ander oorlogsmateriaal, zoals munitie en legertrucks.
Daar bleef het niet bij. Het fort zelf werd in gebruik genomen voor een hele geheime operatie. Vandaag heb ik afgesproken met Arie Schouten, die gids is in fort Altena en mij hier meer over gaat vertellen.
Een stevige handdruk en een grote lach breekt door op zijn gezicht als Arie mij welkom heet in het horecagedeelte van fort Altena. Vroeger heette dit "het fort aan de Uppelse dijk", gaat hij gelijk van start. "Het ronde gedeelte werd als eerste gebouwd, het zogenaamde torenfort. In 2001 werd Brabants Landschap eigenaar, toen ze de sleutels overhandigd kregen van defensie, ontdekten we hier een aantal eigenaardigheden. Kom maar mee, dan laat ik het je zien". We lopen het daglicht in richting het grote, cirkelvormige gebouw wat in het midden van het fort ligt. Een doorgang geeft toegang tot een kleine ronde binnenplaats. Via een glazen deur lopen we een kleine ruimte in. Meerdere deuren volgen, ieder geeft toegang tot unieke kamers. "Kijk, hier kan je goed zien dat er een betonvloer in is gestort", vertelt Arie verder. "Die vloer is veel recenter gemaakt dan de aanleg van het fort zelf. Ook troffen we electriciteit, telefoonaansluitingen en zelfs tl-verlichting aan! In de tijd van de Koude Oorlog was dit een basis voor de stay behind operatie Gladio. Berichten werden hier verzameld, gegevens opgeslagen en informatie doorgespeeld via de telefoon. Kijk maar eens goed naar de deuren. Dit past helemaal niet bij een oud fort". Ik zie typische jaren zestig deurklinken, de ronde vormen, de kleur. Het zou zo in een woning van vijftig jaar geleden passen. Maar om dit aan te treffen in een oud fort? Nee, dat had ik niet verwacht. "We hebben nog veel vragen, gaat Arie verder. Of we dat ooit te weten gaan komen? Ik heb geen idee. Alle documenten die hiermee te maken hebben, zijn nog steeds niet openbaar; dit archief is gesloten door de overheid.
Er is nog iets wat ik moet zien. Buiten op het terrein, vlak naast het fort ligt een oude schietbaan. In het gras heeft Arie twee vierkante tuintegels neergelegd. "Dat zijn de 50 en 100 meter afstanden", vertelt Arie geestdriftig verder. In een betonnen kelder zaten een paar mensen die de schietdoelen op en neer konden bewegen. Was er geschoten, dan haalden ze het doel naar beneden en gaven door aan de commandant wat de resultaten waren. Geen prettig karweitje, als je daar beneden zat konden de kogels je om de oren vliegen. Wellicht was het soms ook wat saai, want we zien meerdere inkervingen in een houten balk. '18 Maart '55', kan ik met moeite ontcijferen. Bij de geheime operatie Gladio waren burgers betrokken. Die moesten kostte wat het kost hun mond houden, zelfs hun gezinsleden wisten vaak van niets. Om deze mensen te trainen in het gebruik van vuurwapens werd er wellicht gebruik gemaakt van deze schietbaan.
Na verloop van tijd heeft de politie hier ook nog geoefend, totdat het Brabants Landschap twintig jaar geleden de verantwoordelijkheid kreeg over het fort. De Berlijnse muur was gevallen, de dreiging uit het oosten verdween.
Afgegraven wallen werden in ere hersteld, daarom moesten twee Mob loodsen gesloopt worden. De derde was in goede staat en wordt nu gebruikt voor evenementen. Het fort kreeg de naam 'Fort Altena'. Vrijwilligers zoals Arie geven regelmatig rondleidingen en kunnen je enthousiast uitleg geven over alle geschiedenis die hier te vinden is.
Wil jij ook de restanten van de baileybrug bekijken en een rondleiding krijgen door Fort Altena?
Op 20 en 21 april is het Weekend van Verdedigingserfgoed, Fort Altena is beide dagen open om te bezichtigen, de gidsen staan voor je klaar.
- Rondleiding Fort Altena, boek een rondleidingen op Fort Altena. De brasserie is geopend op vrijdag, zaterdag en zondag van 10.30 tot 17.00 uur. Check altijd van tevoren even de website voor eventuele aangepaste openingstijden.
- Sleeuwijkerwaard, wandel door de Sleeuwijkerwaard waar je de restanten van de baileybrug vindt. Parkeren kan bij Brasserie Boven de Rivieren.
- Boven de Rivieren, na een flinke wandeling, kun je heerlijk lunchen bij de brasserie. Geopend van woensdag tot en met zondag van 11.00 tot 23.00 uur.
Tekst en foto's: www.priscavisser.nl. Hier vind je alle blogs van Prisca.
Prisca Visser is een fotograaf met als voorliefde het buitenleven en de natuur. Voor de Biesboschlinie gaat zij regelmatig op pad om verhalen vast te leggen. Ze ging langs bij het graf van Jan Claesen en vertelt ons alles wat je moet weten over een bezoek aan de omgeving van Andel. Een verhaal vol volksverhalen, Kaaie Poale, maar ook een beeld dat in de nieuwjaarsnacht van 1980 gestolen werd.
Als een dorp al eeuwenlang bestaat, kan het niet anders dan dat er oude volksverhalen ontstaan. Deze legendes of sagen werden doorgegeven van vader op kind. Bedenk dat er nog geen social media of tv was om je te vermaken. Vaak was er zelfs te weinig licht 's avonds om nog te kunnen lezen. Na de avondmaaltijd kruipt het gezin bij het vuur en worden er verhalen verteld. Tot ieders vermaak werden deze sages na iedere overlevering net iets spannender en fantasierijker. Een van deze volksverhalen draait om een figuur die tegenwoordig bekendheid heeft gekregen als poppenkastpop en door een liedje van Rob de Nijs. Ik heb het over Jan Claesen!
Jan Claesen zou trompetter zijn geweest in het leger van prins Frederik Hendrik. Deze prins was een zoon van onze Willem van Oranje en zijn leger nam het op tegen de Spaanse bezetters. Voor zo'n leger waren heel veel soldaten nodig. Nu had Jan het niet zo op geweld en vechten, maar gelukkig kon hij trompetter worden. Met een grote, rode veer zwierig op zijn muts, blies hij iedere avond de taptoe in het legerkwartier. Tijd voor de waard om de tap toe te doen en de soldaten naar hun brits te sturen. Dit leventje beviel Jan Claesen wel. Maar toen kwam het daadwerkelijk tot een veldslag! Jan moest met zijn getrompetter de Spanjaarden afschrikken. Al die ellende op het slagveld, Jan Claesen was er niet geschikt voor. Volgens de overlevering verliet hij het leger en ging samen met zijn vrouw Katrijn door het land reizen met een poppenkastvoorstelling. Want andere mensen vermaken kon Jan als de beste.
Hoe het verder ging met Jan Claesen weten we niet. Ik zie zo voor me dat hij samen met Katrijn een hoop avonturen beleefde door het land. Van jaarmarkt naar paardenmarkt, genoeg plekken waar ze konden neerstrijken met hun poppenkastvoorstelling. Totdat de naam van Jan Claesen weer opduikt in de geschiedenis. Op de begraafplaats bij de Romboutstoren in Andel is een grafzerk te vinden met Jan zijn naam erop. En dat niet alleen, er wordt in ferme bewoordingen omschreven hoe Jan Claesen om het leven kwam. Vermoord door 'ene van Breda en zijn groep', op donderdagavond 5 oktober rond zonsondergang. Zou het gaan om dezelfde Jan Claesen uit het liedje van Rob de Nijs? De Jan die geen geld had, geen held was, maar wel trompetter in hart en ziel? Zeker weten zullen we het nooit, maar dat is het mooie aan oude volksverhalen.
Op een zonnige voorjaarsdag gaat Prisca een bezoekje brengen aan het graf van Jan Claesen. De Romboutstoren is een restant van de kerk die het vroeger was. Alleen de imposante stenen toren, een stuk van de muur en een kapelletje staan er nog. Dat de toren volledig van steen is gemaakt in die tijd, is zeer uniek in deze regio. Het grasveld voor de toren is bedekt door de paarse en gele krokussen. Om het graf van Jan Claesen te komen moet je linksom de toren lopen, bordjes geven de route aan. Het lijkt hier wel wat stiller, of is dat maar een gevoel? Het ijzeren hek piept als ik het langzaam openduw, de kiezels knerpen onder mijn schoenen. Beschut tegen het stenen muurtje ligt een grote platte steen, met de inscriptie dat hier inderdaad Jan Claesen moet liggen.
Voor de Romboutstoren in Andel staat een kunstwerk met Jan Claesen afgebeeld als trompetter. Over een ander beeld van Jan Claesen is veel te doen geweest. Dit beeld staat niet in Andel, maar voor het visserijmuseum in Woudrichem. Deze gedetailleerde weergave van een trompetter uit het leger werd in 1977 aangeboden door de Rotary Club. In het rumoer van nieuwjaarsnacht in 1980 werd dit beeldje gestolen. Bij daglicht werd zichtbaar dat alleen de sokkel er nog stond! De gemeente van Woudrichem ontving een brief waarin stond dat Jan Claesen in Andel thuishoorde. Bij de begraafplaats in Andel stond een bord met de tekst 'Jan hoort hier'. Het beeld werd later teruggevonden in Andel en weer in ere hersteld op het plein voor het visserijmuseum, waar het mannetje sindsdien parmantig weer en wind trotseert.
Mocht je het graf van Jan Claesen en de Romboutstoren willen bezoeken, dan kun je dat goed combineren met nog een paar historische plekken in de omgeving. Onderaan de dijk is nog een kerk te vinden met een bijzonder verhaal. In de volksmond heet deze kerk 'De Blaauw Kerk', en dat heeft een reden. Als je nu voorbij wandelt, is er niets te zien wat wijst op een blauwe kleur. Dat was rond 1851 wel anders. Er werd een stuk bijgebouwd aan de kerk, en de hele buitenboel kreeg een frisse pleisterlaag. Door een foutje van de aannemer in het mengsel kreeg na een tijdje de kerk een blauwe kleur! Inmiddels is dat hersteld en jammer genoeg niets meer van te zien.
Op de Hoge Maasdijk zelf heb je een schitterend uitzicht over de Afgedamde Maas. In een scherpe bocht staat het oude veerhuis 'De Zwaan'. Vanaf hier werd er gevaren naar Rotterdam en Den Bosch. Het huis fungeerde tijdenlang als herberg voor mensen die over wilden varen. Het huis is gebouwd in 1632, wat betekent dat Jan Claesen er zeker langs gelopen zal zijn, aangezien zijn sterfdatum pas is in 1634. Boven de deur hangt nog een schitterend oud bord wat verwijst naar de vroegere functie. Inmiddels is het een woonhuis en gemarkeerd als rijksmonument. Een klein, rond bordje vertelt mij dat zelfs Napoleon Bonaparte hier overnacht heeft!
Wandel of rij je nog verder de dijk af, dan vind je aan je linkerhand twee oude, grijze palen in de wegberm. Dit zijn de grenspalen die vroeger de scheiding aangaven tussen Altena en Heusden. In lokaal dialect zijn dit de 'Kaaie Poale'.
Hieronder kun je een route downloaden die je door Andel voert. Je loopt daarbij ook langs fort Giessen. Mocht je de grenspalen en het veerhuis willen zien, dan moet je de Hoge Maasdijk verder volgen richting Veen. Een extra rondje van 3 kilometer, maar ik kan je vertellen, dat is geen straf in deze mooie omgeving!
Wil jij ook in de voetsporen treden van Jan Claesen? Hier vind je leuke tips:
- Wandelroute 'Rondje Andel', deze wandeling start bij de Wilhelminasluis. Langs de provinciale weg loop je richting Giessen om via Fort Giessen richting Andel te wandelen. Eenmaal op de Hoge Maasdijk heb je een prachtig zicht op de rivier. Het graf van Jan Claesen vind je op de begraafplaats bij de Romboutstoren in Andel.
- Spar Food Club, Burgemeester van der Schansstraat 18 in Andel. In de Spar kun je terecht voor een heerlijk ontbijt, lunch of een snelle hap. Ze zijn van maandag tot en met zaterdag geopend van 8.00 tot 20.00 uur.
- Er is een boek geschreven: Jan Claesen de trompetter. Dit is te koop bij Drogisterij Verbeek, Beatrixstraat 23 in Andel.
Wist je dat de gebouwen in Andel heel ver terug in de tijd gaan? Het opvallendste gebouw is de Romboutstoren, met een karakteristieke bakstenen torenspits. Deze dateert ergens uit de 14e eeuw. De kerk in Andel kent ook een lange geschiedenis en is waarschijnlijk net voor 1300 gebouwd.
Tekst en foto's: www.priscavisser.nl. Hier vind je alle blogs van Prisca.
Het Weekend van het Verdedigingserfgoed staat voor de deur! Tijdens de Biesbosch Fortentocht kun je terecht bij onderstaande afstappunten. Bekijk op deze pagina een overzicht van alle activiteiten dit weekend. Kom langs op het Biesbosch MuseumEiland, beluister het hoorspel op Fort Bakkerskil, ontdek Fort Giessen of krijg een rondleiding op Fort Altena. Er is genoeg te doen!
Fiets de Biesbosch Fortentocht en stap onderweg af om mee te doen aan leuke activiteiten. Ga bijvoorbeeld torenklimmen, of bezoek een van de exposities.
Alle knooppunten op een rij, inclusief leuke stops: Startpunt Fort Bakkerskil (Kildijk 143, Nieuwendijk) - 20 - 14 - 12 - 22 - 10 - 29 - 15 - 18 - 16 - 21 - 22 - 20 - Biesbosch MuseumEiland - 08 - 02- 04 - 27 - 11 - 10 - 22 - 30 - 23 - 80 - 31 - 78 - 32 - Woudrichem - 33 - 74 - 71- 41 - Fort Altena - 40 - 25 - Einde Fort Bakkerskil (natuurlijk ook andersom te fietsen!)
Fort Altena: rondleidingen, van 10.30 – 17.00 uur. De brasserie is dan ook geopend voor een kopje koffie met appelgebak, een lunch of een borrel met bittergarnituur.
Woudrichem: Martinustoren klimmen, van 13.00 – 15.30 uur.
Visserijmuseum: waar je een steur ontmoet, waar oude ambachten herleven en de visserijgeschiedenis van Woudrichem bewaard blijft. Het Visserijmuseum is open van 13.30 – 16.30 uur.
Fort Bakkerskil: het fort is bij mooi weer geopend voor lunch, koffie met gebak of een lekkere borrel. Beluister het QR-hoorspel.
Biesbosch MuseumEiland: bezoek het Biesbosch MuseumEiland, buitenmuseum de Pannekoek of bekijk de expositie 'Thomas van Heck, de schilder van de Biesbosch'. Geopend van 11.00 tot 17.00 uur.
Fort Giessen: Archeologie dag. Ontdek het fort alleen of met een gids. Er zijn presentaties over de mooiste archeologische vondsten en over botten van dieren uit het verleden. Ook zijn er allerlei activiteiten voor kinderen. Geopend van 10.00 tot 16.00 uur.
Sleeuwijkerwaard: bezoek de restanten van de baileybrug uit de Koude Oorlog. Onze verhalenverteller Prisca Visser schreef hier een blog over.
Gorinchem: Bezoek de vestingdriehoek en ontdek wat ze in Gorinchem allemaal doen dit verdedigingsweekend.
Fort Altena: rondleidingen, van 10.30 – 17.00 uur. De brasserie is dan ook geopend voor een kopje koffie met appelgebak, een lunch of een borrel met bittergarnituur.
Fort Bakkerskil: het fort is bij mooi weer geopend voor lunch, koffie met gebak of een lekkere borrel. Beluister het QR-hoorspel.
Biesbosch MuseumEiland: bezoek het Biesbosch MuseumEiland, buitenmuseum de Pannekoek of bekijk de expositie 'Thomas van Heck, de schilder van de Biesbosch'. Geopend van 11.00 tot 17.00 uur.
Visserijmuseum: waar je een steur ontmoet, waar oude ambachten herleven en de visserijgeschiedenis van Woudrichem bewaard blijft. Het Visserijmuseum is open van 13.30 – 16.30 uur.
Sleeuwijkerwaard: bezoek de restanten van de baileybrug uit de Koude Oorlog. Onze verhalenverteller Prisca Visser schreef hier een blog over.
Gorinchem: Bezoek de vestingdriehoek en ontdek wat ze in Gorinchem allemaal doen dit verdedigingsweekend.