Zomerdijk, winterdijk, vaargeul, uiterwaarden… wie herinnert zich zijn lessen aardrijkskunde nog? Wie die droge theorie tot leven wil zien komen, mag een bezoek aan de Struikwaard niet overslaan. In dit natuurgebied langs de Afgedamde Maas bij Giessen kun je de zomer- en winterdijk bewonderen, wandelen door de uiterwaarden en genieten van een bijzonder stuk natuur in Biesboschlinie.
De uiterwaarden tussen Giessen en Andel staan al vroeg beschreven: in een gerechtelijk stuk uit 1296 komt het gebied al voor. Maar voor de Struikwaard zoals we hem nu kennen hoeven we niet zo ver terug in de geschiedenis.
In 1904 werden de Merwede, Rijn en Waal na eeuwen van toenemende wateroverlast gescheiden van de Maas. De Maas kreeg een nieuwe monding door het graven van de Bergsche Maas. De oorspronkelijke ‘Andelsche’ of ‘Nieuwe’ Maas kreeg een dam en staat sindsdien bekend als de Afgedamde Maas.
Sindsdien is de Struikwaard jarenlang als landbouwgrond gebruikt. In 1995 veranderde de Struikwaard nog één keer ingrijpend. De oude winterdijk voldeed niet langer. Daarom werd ongeveer 100 meter naar het noordoosten een nieuwe aangelegd. Het nieuwe buitendijkse gebied werd aangewezen als natuurbeschermingsgebied.
Het buitendijkse gebied in de Struikwaard is een jong natuurbeschermingsgebied, beheerd door Brabants Landschap. Je vindt er ooibossen (bos dat op natuurlijke wijze langs rivieren is ontstaan), rietkragen, graslanden en een moeraszone onderaan de zomerdijk. Wees niet verbaasd als je geloei hoort: een kleine kudde Brandrode runderen begraast het gebied.
Sinds 2013 wordt in de Struikwaard hard gewerkt om de patrijs een beter thuis te geven. De patrijs wordt in Nederland ernstig bedreigd. Houtwallen, hagen, takkenrillen en bloeiende kruiden zijn verdrongen door monotone akkerbouwgebieden. Daarmee raakt de patrijs zowel zijn voedselvoorziening als zijn broedplaatsen kwijt. In de Struikwaard worden deze landschapselementen in ere hersteld, en met succes. De populatie neemt flink toe, goede kans dat je er eentje tegenkomt. Patrijzen hebben een onopvallende bruine schutkleur, dus goed speuren!
Hoewel er geen patrijzen in zitten, verdienen de perenbomen langs het Kerkepad in Giessen wel de aandacht. Het Perenbomenlaantje is waarschijnlijk ooit ontstaan als een paadje om de weg af te kunnen snijden van dijk naar kerk. Het laantje is in ere hersteld. Zeker in de lente is het pad een bezoekje waard voor een wandeling tussen de perenbloesems. Het laantje is een gemeentelijk monument, het enige niet-gebouwde object dat die status heeft in de gemeente Altena.
In de Nieuwe Hollandse Waterlinie vind je de Struikwaard: een prachtig stuk natuur aan de oever van de Afgedamde Maas. Hou je van wandelen in de natuur én ben je nieuwsgierig naar het erfgoed van de Nieuwe Hollandse Waterlinie in de regio Altena? Wandel dan ons 'Rondje Fort Giessen'.
Geniet onderweg van al het moois dat de Biesboschlinie te bieden heeft: rust, ruimte, natuur en erfgoed.
Ook de oeverzwaluw vindt een goed thuis in de Struikwaard. Aan de oever van één van de plassen in het gebied, heeft natuurbeschermingsvereniging Altenatuur een betonnen zwaluwwand gebouwd. Steile oevers langs rivieren en plassen zijn zeldzaam geworden in Nederland. De oeverzwaluw is daarmee zijn nestplaats kwijtgeraakt. Hij bouwt zijn nest door een ‘hol’ te graven in steile oevers. De betonnen wand met gaten helpt het dier een handje. De wand houdt een wal van zand en klei op zijn plek. De gaten zijn de voordeuren, de zwaluwen mogen zelf hun huis inrichten. En het ‘flatgebouw’ bevalt hen. Er zijn tijdens de broedseizoenen tot wel 80 broedende paartjes geteld.
De wand blijkt niet alleen aantrekkelijk voor zwaluwen, ook ijsvogels broeden er af en toe.
In november 2020 viel de dijk in de Struikwaard in de prijzen: de dijk is ‘het toonbeeld van biodiversiteit in het rivierenlandschap’. Brabants Landschap beheert de dijk als een onderdeel van de natuur in de Struikwaard. Dat betekent bloemrijke bermen met een grote biodiversiteit: planten als bijenorchis en knikkende distel en insecten als de roodzwarte dubbeltand en de donkere wespbij. En naast alle voordelen voor de natuur, is zo’n bloemrijke dijk ook nog eens een lust voor het oog.
Bevers doen het goed in Altena. In de Struikwaard wonen wel heel eigenwijze exemplaren: ze hielden er jarenlang een loopbruggetje bezet met hun burcht. Inmiddels heeft de familie een ander onderkomen gezocht, maar nog steeds zijn bevers erg actief in het gebied. Let goed op knaagsporen tijdens het wandelen. En mocht je het geluk hebben een bever te spotten: geniet maar laat hem met rust, en blijf op flinke afstand. Je bent te gast in zijn leefgebied.
