QRfgoed Molentocht – Een fietsroute vol historie en natuur
Fiets mee langs de indrukwekkende molens van het Land van Heusden en Altena en ontdek hoe deze iconen de omgeving hebben gevormd. Beleef de verhalen van waterbeheer, graan malen, en hoe de molens ooit het leven bepaalden in dit prachtige deel van Brabant. Laat je meevoeren door het landschap en stop bij elke molen om even terug te keren in de tijd. Of je nu start bij de oevers van de Maas, midden in de polder, of aan de rand van een dorp, de Molentocht biedt een bijzondere ervaring vol erfgoed en natuur.
QR-codes
Tijdens de fietstocht kom je bij verschillende molens bordjes tegen met QR-codes. Scan deze codes en laat je verrassen door verhalen en achtergrondinformatie over de molen en het omliggende landschap. Zo leer je meer over het werk en de passie van de molenaar en de historische rol van de molens in het poldergebied. De QR-codes bieden een unieke inkijk in het leven van weleer en zijn een prachtige aanvulling op je beleving van de route.
Start waar je wilt en klik op QRfgoed.nl steeds op 'volgende molen'. Zo beleef je een prachtige tocht vol natuur, erfgoed en historie. Fiets van molen naar molen, geniet van het landschap, en laat je verrassen door de verhalen die deze iconen te vertellen hebben!
Je kunt een (elektrische) fiets huren bij verschillende verhuur-locaties. Neem contact op met de desbetreffende partij voor de beschikbaarheid en het huren van de fiets.
De populaire serie Dokter Tinus is opgenomen in de vesting van Woudrichem. Met deze route wandel je door Woudrichem en bezoek je de meest beroemde locaties. Een feest van herkenning voor de echte Dokter Tinus fan.
Zie, hoor en ontdek de geschiedenis van vestingstad Woudrichem tijdens de QRfgoed kinderwandelroute. Beleef het geborgen gevoel van de verhalen achter de oude gebouwen en gebruiken van de stad. De verteller kruipt in de rol van Peer Verhagen, die van 1903 tot 1925 burgemeester was. Verhagen stond ook bekend als Rooie Peer, omdat hij opkwam voor de arme mensen. De burgervader had een koppig karakter. Zo zag hij zijn benoeming eerst als de wil van God en daarna pas als de wens van de koningin. Rooie Peer neemt je tijdens de wandeling mee in bijzondere verhalen die de geschiedenis van de stad met het heden verbinden.
QR-codes
De kinderwandelroute doet negen verschillende punten aan. Bij elk punt hangt een bordje met een QR-code die je direct naar de informatie brengt. Leer onder andere alles over de kenmerken van vestingstad Woudrichem, over de riviervisserij en Hugo de Groot. Kijk binnen in het huis van de zesjarige Kjeld, een zeilschip van meer dan honderd jaar oud.
Start wandeling
De wandeling start net buiten de vesting bij de parkeerplaats aan de Schapendam (navigeer naar Sluis 2 in Woudrichem).
Knooppunten wandelroute De Pannekoek: 85 - 83 - 82 - 81 - 83 - 85
Aantal km: 2 km
Startpunt: Biesbosch MuseumEiland, Hilweg 2 in Werkendam
De Pannekoek is een prachtig gebied vol knotwilgen, misschien wel de meest voorkomende boom in dit gebied. Tijdens deze route kun je op de heen- of terugweg even heerlijk ronddwalen voor je de route vervolgt. Op de Pannekoek ligt ook een zogenaamde snijgriend met verschillende wilgensoorten. Deze griend wordt jaarlijks geoogst en de takken werden vroeger verwerkt tot manden en korven en ook gebruikt om grote bossen hout bij elkaar te binden.
Je parkeert bij het Biesbosch MuseumEiland. Er is ruim gratis parkeergelegenheid en een oplaadpunt voor elektrische fietsen. Het museum is het hele jaar geopend. Je kunt er natuurlijk terecht voor een museumbezoek, maar ook voor een kop koffie of heerlijke lunch in het restaurantgedeelte.
Onze verhalenverteller Prisca nam een kijkje bij het knotten van de wilgen bij De Pannekoek en schreef hier een verhaal over.
Tip!
In de wintermaanden kun je komen kijken bij het knotten van de wilgen in de griend (mits je wat afstand houdt). Juist in de winterperiode is het prachtig wandelen in de omgeving. De rust en stilte zijn uitzonderlijk en onderweg zie je veel dieren zoals hazen en verschillende soorten vogels. Met wat geluk spot je misschien wel een ijverige bever!
Speur mee en zoek de klompjes van de kabouterkinderen
Op een dag was kabouter Klompenmaker hard aan het werk met een grote bestelling kabouterklompjes in allerlei vrolijke kleuren. Het was kabouterschoolvakantie en zijn kinderen verveelden zich. Hij maakte wat extra klompjes en besloot een leuke route uit te zetten in het bos voor zijn kinderen en hun vriendjes, zodat ze iets leuks te doen hadden. De route gaf hij aan met de vrolijk gekleurde klompjes en bij elke stop verzon hij een opdracht. De opdrachten waren leuk en leerzaam voor de kabouterkinderen, die moeten tenslotte heel goed kunnen rennen, bomen herkennen en veel over de omgeving weten. De kinderen hebben de hele vakantie heerlijk in de natuur gespeeld, en kabouter Klompenmaker kon eindelijk zijn werk afmaken.
De kaboutervakantie is voorbij, maar de route is er nog steeds, voor een volgende vakantie. En goed nieuws, de kinderen in Altena mogen de route het hele jaar ook gebruiken. Doe je mee?
In samenwerking met Brabants Landschap.
Startpunt: Parkeerplaats kruising Wilgenhof/Parallelweg Giessen
Zoek het klompje met het goede nummer en voer daar onderstaande opdrachten uit:
1. Wie is het snelst, links of rechts?
Wordt het links of wordt het rechts? Kies een kant en kom erachter wie van jullie het snelst is. 3, 2, 1… GO!
2. Over de heuvels
Hoe avontuurlijk ben jij? Zoek het pad door de heuvels en ga daar overheen. Luister goed! Hoor je de bladeren in de wind?
3. Zoek de verliefde bomen
Ook bomen zijn soms verliefd! Sommige bomen houden onder de grond elkaars wortels vast, en andere geven elkaar boven de grond een knuffel. Kan jij de verliefde bomen in het Almbos vinden? Het is een els en een iep.
4. Tijd voor een spelletje
Raad de boom - Doe je ogen dicht, en laat je naar een boom brengen. Voel, ruik: is de boom dik, dun, groeit er mos op, is hij nat, wat voor geur heeft hij? Klaar? Laat je terugbrengen naar het pad. Doe je ogen weer open - kun je nu ontdekken welke boom het was?
Ben je met 3 of meer personen? Dan kun je boompje verwisselen spelen. Iedereen staat bij een boom, behalve de tikker. Die staat in het midden. Dan ga je boompje verwisselen: je maakt oogcontact met iemand bij een andere boom, en rent dan hard naar elkaars boom. Maar pas op! Als je niet bij een boom staat, mag de tikker je tikken. Als dat lukt, word jij de tikker. Speel totdat je moe bent.
5. Sporen zoeken
Kabouters zijn supergoede spoorzoekers. En jij? Zie jij sporen in het bos? Pootafdrukken, krab- en knaagsporen, half opgegeten planten, nootjes of dennenappels, of misschien een pluk vacht? Van welk dier denk jij dat het spoor is? En nu je toch aan het speuren bent: waar zou jij je verstoppen als je een kabouter was?
6. Pauze en blaadjes zoeken
Zoek blaadjes op de grond en leg ze op tafel van klein naar groot. Weet jij bij welke boom of struik ze horen? Zie je hoe groot de bomen hier zijn? Daar kun je leuk verstoppertje spelen.
7. Bij het circus
Balanceren kun je leren! Loop over deze buis.
8. Luister goed
Kabouters kunnen niet alleen goed spoorzoeken, ze hebben ook héle goede oren. Wees eens heel stil? Kun jij horen welke dieren hier wonen? Met je ogen dicht kun je nog beter luisteren.
9. Boom op leeftijd
Deze dikke boom is een haagbeuk. Het hout van haagbeuken is heel hard. Zo hard dat er vroeger wielen van gemaakt werden, daarom word hij ook wel wielboom genoemd. Omdat deze boom zo dik is, denken we dat hij heel oud is, maar we weten niet hoe oud precies. Hoe oud denk jij dat de boom is? Wat zou deze boom dan allemaal al mee hebben gemaakt?
10. Spot de ijsvogel
De ijsvogel is een opvallende vogel door zijn blauw met oranje uiterlijk. Kan jij er 1 vinden? Als ze voorbij vliegen zie je alleen een ‘blauwe streep’. Veel vogels maken hun nest van takken en pluisjes, maar wist je dat de ijsvogel tunnels graaft van zeker een halve meter diep? Hierin legt het vrouwtje haar eieren. Ga op het bankje zitten en tuur naar het water, misschien heb je veel geluk en komt er een ijsvogel voorbij. Niet gezien? Kom dan zeker nog een keer terug!
Loop deze kabouterroute op eigen risico.
Je start op de parkeerplaats langs de dijk met zicht op de Afgedamde Maas. Het eerste stuk van de wandeling volg je deze dijk en kun je genieten van het mooie uitzicht richting de provincie Gelderland dat aan de overkant van het water ligt. Tussen de bomen door zie je Slot Loevestein liggen en soms kun je ook grote grazers aan de oever van de rivier zien. Je wandelt over het Petterpad, vernoemd naar de voormalig burgemeester Frank Petter die er ook om bekend staat dat hij een hoogbejaarde vrouw uit de brede sloot naast het pad van de verdrinkingsdood redde. In de volksmond wordt het Petterpad met een glimlach dan ook Spetterpad genoemd. Je wandelt verder via de Veldweg om terug in Rijswijk te komen. Deze wandeling combineert uitstekend met de wandeling rond Woudrichem!
De stadswandeling begint bij de Wereldwinkel, Kerkstraat 7.
Je ziet vanaf het kruispunt de Gevangenpoort. Loop eronderdoor richting de rivier.
De Gevangenpoort is één van de vijf overgebleven poorten uit de 15e eeuw. Tot het begin van de 20e eeuw is het pand in gebruik geweest als arrestantenlokaal. Sommige gevangenen hebben hun naam als aandenken binnen in de muur gekerfd.
De waterpoort doet nog altijd dienst bij hoogwater. In de betonnen uitsparingen worden balken geschoven en de ruimte ertussen wordt gevuld met zand. Deze kistdam houdt het woeste water tegen en beschermt het vestingstadje.
Op d’n Bol (of in het dialect ’t Hôôd) zie je in één oogopslag drie rivieren: Maas, Waal en Merwede en drie provincies: Noord-Brabant, Gelderland en Zuid-Holland.
In de Historische haven worden schepen er opgeknapt en te water gelaten. De grote binnenvaartschepen worden bewoond. Als je je omdraait en omhoog kijkt, zie je vanaf hier het huis van Dokter Tinus* uit de gelijknamige SBS6-serie.
Op de stadswal staat de voormalige kazerne van de Koninklijke Marechaussee waarvan het middelste gedeelte tot aan het einde van de 20e eeuw als politiebureau in gebruik was. De meest bekende agent in Woudrichem heette Pietje Potlood. Het zal je niet verbazen dat hij graag bonnen uitschreef.
In de ijskelder (bij huisnummer 20) werd tot in de vroege jaren van de vorige eeuw ijs opgeslagen. In de winter werden blokken ijs uit de stadsgracht gezaagd en hierheen gebracht. De vishandelaren gebruikten het ijs om de versgevangen vis koel te houden De muren van de ijskelder zijn wel een meter dik, wat de temperatuur constant laag hield.
Huisnummer 2, het Jacoba van Beierenhuis, is het oudste stenen huis in de vesting. Jacoba was gravin van Holland, Zeeland en Henegouwen. Hier werd in 1419 een vredesverdrag getekend en verzoende Jacoba zich met haar oom Jan van Beieren. Van 1965 tot 1985 woonden hier Franciscaner nonnen. Sinds 2019 draagt het huis de titel Jacoba Cultuurhuis en vinden er muzieklessen, lezingen en concerten plaats.
De vierendertig meter hoge Martinustoren is gebouwd in de eerste helft van de 15e eeuw. De bovenste twee geledingen stammen uit de tijd van rond 1530. De toren draagt de bijnaam De Mosterdpot. Ooit was er een mosterdfabriekje in de vesting. Opgewaaide zaadjes hebben boven op de toren wortel geschoten, waardoor deze aan zijn naam komt. Dit leuke feitje is niet te vergelijken met het volgende vreselijke verhaal. Aan het einde van de 2e wereldoorlog zat de toren vol kruit. De bezetter wilde de toren opblazen. Gelukkig is dit op het laatste moment niet doorgegaan. Helaas is de molen op de Rijkswal dit lot niet bespaard gebleven. Een opmerkelijk feit is ook de tijd die aangegeven wordt op de toren. Het is een aantal jaren -tijdens WO2- de nationale tijd is geweest. Woudrichemse tijd was toen dé tijd waar iedereen vanuit moest gaan.
In het arsenaal, dat in 1851 is gebouwd, is het Visserij- en Cultuurhistorisch museum gevestigd. Voorheen werd het gebruikt voor de opslag van militair materieel. Vlak voor het arsenaal staat het beeld van Jan Claessen de trompetter uit het leger van prins Maurits (1585-1625) en een kanon uit 1818. De vesting heeft door de eeuwen heen een belangrijke militaire functie gehad. Het maakte deel uit van de Oude en de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De rol als militair bolwerk en de functie die het hierin vervulde is bij koninklijk besluit opgeheven op 27 mei 1955. In 1972 is de gehele vesting aangewezen als beschermd stadsgezicht.
Het witte huis tussen het arsenaal en stadspoort De Koepoort is gebouwd in 1856 als militair wachthuis voor soldaten en officieren. Na het sluiten van de stadspoort betaalden voetgangers 2 1/2 cent om de poort binnen te komen. Wilde je met paard of paard en wagen naar binnen, dan liepen de tarieven snel op. Het wachthuis heeft ook dienst gedaan als verpleeghuis voor choleralijders. En... sindsdien schijnt het er te spoken...
Korenmolen Nooit Gedagt is opgeblazen in de WO2. Waar de toren gespaard bleef, heeft de molen het moeten ontgelden. De bezetter was bang dat de hoge molen als uitkijkpost gebruikt werd. In 1996 is de herbouwde molen in gebruik genomen. Het is een uniek exemplaar, want de korenmolen is Nederlands enige achtkante stenen stellingmolen. In de molen zijn producten te koop die de molenaar zelf maalt en ook andere streekproducten die je geproefd moet hebben. En zeg nu zelf... het beste pannenkoekenmeel koop je natuurlijk hier!
De twee kruitkelders van rond 1850 zijn bij oorlogsdreigingen in gebruik geweest als munitieopslag-plaats. In 2007 zijn ze gerestaureerd. Ook deze kruitkelders maken deel uit van het erfgoed van de Oude en de Nieuwe Hollandse Waterlinie.
De rooms-katholieke kerk is een waterstaatkerk, gebouwd in 1838 In de nis van de voorgevel staat een beeld van de Tsjech Johannes Nepomuk (1350-1393), patroonheilige van de bruggen. Nepomuk had de biecht afgenomen bij de echtgenote van koning Wenceslaus. Toen de koning hem vroeg wat zijn vrouw hem verteld had, zweeg Nepomuk. Wenceslaus liet hem met een steen om de nek van de brug in de Moldau gooien. Nepomuk stierf als martelaar.
De kazerne, gebouwd in 1854, was het verblijfsgebouw voor soldaten en hun uitrusting. Het heeft tot in WO2 als zodanig dienst gedaan. Hier in Woudrichem kende men de dienstplicht lang voordat het landelijk werd ingesteld. Sinds 1747 opereerde hier een burgercompagnie waarin gezonde mannen tussen de achttien en zestig jaar dienst moesten doen.
Het eeuwenoude voetveer staat vooral bekend om de slogan Heen motte betaole en weer weer. Een uitstapje naar slot Loevestein is vanaf hier zo gemaakt. De schipper vaart wanneer jij er klaar voor bent en je mag je fiets meenemen op de pont. Wie terug wil, luidt de scheepsbel aan de Gelderse kant van de rivier en de schipper haalt je weer op.
Vanaf dit punt kijkt de zalmvisser uit over het water. Het kierbesluit moet ervoor zorgen dat de zalm vanuit de Noordzee via het Haringvliet weer toegang heeft tot de rivieren. Wellicht dat in de toekomst de zalmvisserij in Woudrichem weer op kan bloeien. De zalmvisser houdt een oogje in het zeil.
Links van het pand met huisnummer 46 zie je het De Wittspoortje, dat ook wel het Annopoortje wordt genoemd. Het jaartal verklapt dat het in 1611 is gebouwd. Stel je toch eens voor. Al meer dan 400 jaar volgt dit poortje het wel en wee in Woudrichem. Als stenen konden praten... Het poortje heeft zijn naam te danken aan raadspensionaris Johan de Witt. Hij was de grootvader van burgemeester Johan de Witt die hier in 1611 trouwde en zijn ambt vervulde.
In ’t Oude Raedthuys (1592) zetelde het stadsbestuur. Links ervan zijn drie gevangenisjes te vinden die tot in de vorige eeuw nog in gebruik waren. Het zijn de meest donkere, kille en klamme krochten van de stad. Verbeeld je maar eens hoe je daar een nachtje in doorbrengt.
De Hoogstraat is de oudste straat in de vesting. Hier ontstond rond 900 een nederzetting op de hoge oever langs de rivier. Die nederzetting groeide langzaam uit tot een militair bolwerk: vestingstad Woudrichem! Er zijn diverse huizen uit de late middeleeuwen bewaard gebleven. Ze zijn gedecoreerd met illustratieve gevelstenen zoals te zien is bij In Den Vergulden Helm en De Salamander.
Als je wandelt, kun je heerlijk de tijd nemen om de wereld om je heen te ontdekken. Je vertraagt en komt de mooiste dingen tegen. Of het nu natuur is, erfgoed of de bedrijvigheid op het water of het boerenland.
In de Biesboschlinie ligt een netwerk van wandelknooppunten. Je stippelt gemakkelijk je eigen route uit langs de genummerde bordjes en kiest zo de afstand die bij je past.
In elke afzonderlijke kern van de gemeente Altena is óók een uitgestippelde route te vinden langs de wandelknooppunten. Deze zijn verzameld in de wandelgids dat gratis te verkrijgen is bij de VVV Biesboschlinie folderposten of digitaal op deze pagina.
Speurtocht Woudrichem (looptijd 1,5 uur – 2 km)
Welkom in Woudrichem, of zoals de mensen het hier noemen: Woerkum. Strik je veters vast, schud je spieren los, haal diep adem, schouders recht, kin omhoog en ... speuren maar!
Weet je een antwoord niet? Vraag dan hulp aan iemand die je op straat tegenkomt. Misschien hoor je dan juist een spannend verhaal van een echte Woerkumer! Heel veel succes en vooral ontzettend veel plezier tijdens het speuren naar de antwoorden!
Overzicht van al onze routes in de Nieuwe Hollandse Waterlinie