Prisca Visser is een fotograaf met als voorliefde het buitenleven en de natuur. Voor de Biesboschlinie gaat zij regelmatig op pad om verhalen vast te leggen. Ze brengt een bezoek aan Buffelgaard Verschure en maakt een historische wandeling door Het Wijkerzand.
Buffels hebben een unieke geur, heel anders dan koeien. Wist je dat ze zachtjes kunnen knorren als ze nieuwsgierig zijn? Vandaag breng ik een bezoek aan Buffelgaard Verschure, een buffelboerderij die wordt gerund door Richard en Monique. Ik ben aan de vroege kant. "De auto moet nog even naar de garage gebracht worden hoor" zegt Monique na onze begroeting. "Loop maar lekker rond door de stal, neem gerust een kijkje in de melkrobot, zo terug!" Weg is ze.
Enigszins beschroomd loop ik de grote stal binnen. De geur van buffels is echt anders dan de koeien die ik wel gewend ben. Iets, kruidiger misschien? De forse dieren staren mij aan vanachter het hek. Zacht geknor stijgt op: wie is die vrouw en wat komt ze doen? Als ik wat dichterbij kom, wordt het dringen. Allemaal willen ze even snuffelen, en vooral: geaaid worden. Algauw merk ik dat achter het stoere uiterlijk hele lieve en zachtaardige dieren schuilgaan. Ze hebben korte poten en hun lijven zijn breed en gedrongen. Van oorsprong komen ze uit Azië, waar ze veel werden gebruikt in de landbouw om de velden om te ploegen. Buffels hebben een hele donkere vacht, bijna zwart zelfs. Met hun grote oren kunnen ze zichzelf koelte toewuiven op warme dagen. Maar het allermooiste zijn toch wel de enorme, gebogen horens!
Monique is al snel terug, samen lopen we een rondje door de stallen. Waarom waterbuffels? Daar ben ik wel nieuwsgierig naar. Het antwoord daarop is vrij eenvoudig. Richard is opgegroeid op een boerderij. Nadat hij Monique ontmoette, zijn ze samen het avontuur aangegaan in het buitenland. Na Denemarken en Duitsland keerden ze terug naar Altena, met twee kinderen erbij. "Buffels vereisten geen fosfaatrechten, en we wilden iets nieuws proberen" legt Monique uit. "Het was voor ons allemaal erg wennen in het begin. Voor ons, maar ook voor de dieren zelf." De vele uren, liefde en geduld, werden beloond. De buffels zijn nu zo gewend dat ze zelfstandig de melkrobot instappen, daar is bijna geen omkijken meer naar nodig.
Op mijn vraag wat er precies in de boxen ligt, antwoordt Monique: "dat zijn uienschillen, afkomstig van een uienverwerker in de buurt. We werken graag lokaal en steunen elkaar zo," voegt ze toe. Voor hen is dit afval, onze buffels zijn er weer erg blij mee. Naast lokale samenwerkingen, streven we ook naar duurzaamheid. Verleden jaar zijn er zonnepanelen geplaatst op het dak en de boerderij heeft een eigen grondwaterput.
De melk van waterbuffels is veel romiger dan koeienmelk. Dat komt doordat het vetpercentage dubbel zo hoog ligt. Buffelgaard Verschure laat van hun melk diverse producten maken die te koop zijn in het winkeltje en in de boerderijautomaten die buiten in een schuurtje staan. Ik zie prachtige kazen, een vriezer vol met vlees, grillworsten en natuurlijk de buffelmozzarella. Maar ook speciaalbier, chocolade en ijs! Allemaal afkomstig van de buffel.
We lopen langs de jongveestallen, waar Monique enthousiast vertelt over de jonge buffels en de oudste dame van 16 jaar. In de zomer is het een attractie om de donkere, gehoornde koppen in het weiland te zien. Sommigen mogen zelfs het water in, waarna je alleen nog oren en neuzen boven de modder ziet uitsteken. Het lijken wel nijlpaarden! Ik ga zeker een keer langs als het zover is. Nu moet ik dan echt afscheid nemen van deze leuke dieren en gastvrije familie.
Mijn volgende stop is Het Wijkerzand, een uitgestrekt gebied langs de oevers van de Afgedamde Maas. Het regent. Niet zo'n beetje ook! Dikke druppels kletteren op mijn paraplu. Vroeger moet het er zo anders uitgezien hebben. En toch ook weer niet...
Voor mijn geestesoog verschijnt een meisje. Ze zal een jaar of twaalf zijn. Hard rent ze door de velden naar de waterkant. Het is juni in het jaar 1817 en drukkend warm. Zweet loopt in druppeltjes over haar gezicht, maar stoppen doet ze niet. Pas als ze bij de waterkant aankomt, buigt ze hijgend voorover. Steunend met haar handen op haar knieën kijkt ze uit over de rivier. In haar hoofd stormt het, vandaag is zo'n spannende dag! Haar hele bestaan en dat van haar familie kan weleens afhangen van het besluit wat genomen gaat worden. Thuis hield ze het niet meer uit, ze moest weg.
Een aak drijft langzaam voorbij over de rivier, stemmen van de bemanning schallen over het water. Langzaam laat Anne zichzelf onderuit zakken in het hoge gras. De sprietjes kriebelen aan haar blote benen onder haar lange rokken. Starend naar de lucht voelt ze dat haar gedachten tot rust komen. Zou pa boos zijn? Hij ging vanmorgen al zo vroeg de deur uit.
Haar pa is schaarmeester van Het Wijkerzand. Vorig jaar kwam de provincie met het besluit dat de uiterwaard niet van de inwoners is, maar van de gemeente! De twee koeien die ze hier hielden op de schaarweide moesten weg. Het geld wat ze daarvoor kregen is al bijna op, en verse melk is er nu ook niet meer. Juist nu ma hoogzwanger is en ze de melk en opbrengsten goed kunnen gebruiken met nog een mond te voeden. Gelukkig zijn er heel wat mensen het niet eens met deze beslissing. De burgemeester had gesmeekt aan de provincie of ze dit terug wilden draaien. Daarna hebben haar pa en nog drie andere schaargerechtigden een rekwest gestuurd naar de koning zelf. Koning Willem I liet weten dat hij het niet eens is met de provincie en dat de vrederechter in Heusden uitspraak moet doen. Die uitspraak komt vandaag, 3 juni 1817.
In de verte klinkt gerommel. Er zal vast wel onweer komen na zo'n warme dag. Een paar koeien zijn dichterbij gekomen. Nieuwsgierig bekijken ze het meisje wat in hun grazige weide ligt. Anne duwt zichzelf omhoog, schudt haar rokken uit en sjokt langzaam richting het kleine huisje achter de dijk.
Wat Anne nog niet weet is dat de vrederechter de inwoners van Wijk gelijk geeft. Tot op de dag van vandaag zijn de zogenaamde 'inboorlingen' van kerkdorp Wijk eigenaar van Het Wijkerzand. Mits je geboren bent binnen de grenzen (dus niet in het ziekenhuis, dat telt niet) en je er een eigen schoorsteen hebt roken. Het bijzondere is dat dit ook voor de vrouwen geldt. Als Anne op volwassen leeftijd verhuist, maar binnen Wijk blijft wonen, wordt ze automatisch mede-eigenaar. Dat betekent dat ze er jaarlijks inkomsten uit haalt en zelfs haar eigen koe mag laten grazen in de Schaarweide.
Samen met Ad en Fientje trek ik het gebied in. Ad de Bruin is een 'inboorling' van Wijk. Er zijn er momenteel nog ongeveer 500 weet hij te vertellen. Deze mensen bij elkaar nemen besluiten over Het Wijkerzand en dragen zorg voor de natuur. Een paar boeren laten er hun vee grazen waar de inboorlingen ieder jaar een envelop met de opbrengst voor ontvangen. Hij kent het gebied op zijn duimpje. We banjeren door het kletsnatte gras, zien beversporen en klimmen een terp op. Hier hebben we een mooi uitzicht over het terrein achter ons.
"Je kunt goed zien dat het voorste gedeelte afgegraven is door de steenfabriek. Dat duurde wel veertig jaar. De strook langs de dijk is niet afgegraven en ligt dus een stukje hoger!" Kijk, dat zijn feitjes waar ik blij van word. Als iemand je dat niet vertelt, kijk je er helemaal overheen. Het Wijkerzand herbergt veel geschiedenis, waarvan de toewijzing door de rechter in de tijd van Anne een hoogtepunt is.
Een dieptepunt is het neerstorten van een vliegtuig tijdens de Tweede Wereldoorlog. "Ik heb een ooggetuige gesproken. Het vliegtuig kwam over de uiterwaarden aangefladderd en crashte vlakbij de dijk. Later ben ik zelf nog een paar Canadese mensen tegengekomen. Ze stapten hier uit de bus en vroegen in gebrekkig Nederlands naar 'de begraafplaats'. Ik ben met ze meegelopen om ze de laatste rustplaats van de vliegeniers te wijzen" zegt Ad.
Mijn rondje door Het Wijkerzand zit erop. Zin om zelf eens een frisse neus te halen in dit gebied met zoveel geschiedenis? Vanaf de Maasdijk bij nummer 215 loop je zo de natuur in. Na het passeren van een hek, vind je aan je linkerhand de weilanden waar het vliegtuig in de oorlog neergestort moet zijn. Rij na je wandeling even langs de Buffelgaard voor wat heerlijke versnaperingen. Een perfecte combinatie!
Wil jij ook een bezoek brengen aan de buffelgaard en een historische wandeling maken door Het Wijkerzand? Hier vind je een overzicht van de locaties die Prisca bezocht:
- Buffelgaard Verschure
- Het Wijkerzand, Maasdijk 179 in Wijk en Aalburg
Tekst en foto's: www.priscavisser.nl. Hier vind je alle blogs van Prisca.