Fietsen & Verhalen langs de Linie
Je bent in het meest zuidelijke deel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Je vindt hier de grootste verzameling schuilplaatsen uit WO1 van Nederland. Lange tijd waren vele van deze schuilplaatsen niet zichtbaar aanwezig in het landschap. Sommige waren zelfs geheel verdwenen onder de grond. Boeren die zo’n schuilplaats kwijt wilden, groeven een gat en daar werd de sta-in-de-weg ingekieperd. Andere gebruikten het als varkenskot of maakten van losse delen een bloembak.
Rond 2009 werden de schuilplaatsen, en de historische waarde ervan, herontdekt. Erfgoed Altena pakte het project om de schuilplaatsen zichtbaar te maken enthousiast op. Geholpen door Arie Schouten van de Menno van Coehoorn Stichting en gedreven door Kees van Maastrigt (die een boek schreef over de mobilisatie in deze streek), werden meer schuilplaatsen ontdekt die samen met de forten, luisterputten, sluizen en loopgraven de WO1 linie vormden; een unieke manier van landsverdediging. Delen van het land konden worden geïnundeerd, ofwel onderwater worden gezet om de vijand tegen te houden. In WO1 is Nederland neutraal gebleven en was het leger wel gemobiliseerd, maar niet in oorlog. In WO2 is Nederland vijf jaar bezet geweest door het Duitse leger.
Meer weten over de Nieuwe Hollandse Waterlinie? Bezoek dan Fort Giessen en het daarnaast gelegen educatiepark. Check vooraf de actuele openingstijden op www.forten.nl
Je kunt een (elektrische) fiets huren bij verschillende verhuur-locaties. Neem contact op met de desbetreffende partij voor de beschikbaarheid en het huren van de fiets.
Overzicht van al onze routes in de Nieuwe Hollandse Waterlinie
We leggen ons oor te luister bij fragment 6 van de audiotour:
Intussen ... op het militair bureau ...
Het militair bureau in Uitwijk was niet het enige in de streek. Ieder dorp langs de linie had een militair bureau. Er werkten ambtenaren die schrijvers werden genoemd. Zij regelden er zaken voor de gelegerde militairen, zoals bijvoorbeeld verlof en de soldij (het salaris).
Op het militair bureau was bekend welke soldaat waar te vinden was. Misschien op een fort, in de boerenschuur aan de Koppel, in een kampement of zelfs ingekwartierd bij burgers. Brieven van thuis konden snel op de plaats van bestemming afgeleverd worden.
Op zo’n militair bureau werkte ook altijd een telegrafist. Met een telegraaf, die tekens omzette in een elektrisch aan-uitsignaal, werd informatie zonder tijdsverschil over grote afstanden verstuurd; het telegram.
Niet altijd werd gebruik gemaakt van zulke moderne technieken. Op elke plaats waar een commandant gelegerd was, vond je ook een duivenpost. Mede omdat er nog niet overal telefoonkabels aangelegd waren, was de postduif juist een veelgebruikte vorm van communicatie. Het versturen van een ansichtkaartje is iets van alle tijden. Een week na het begin van de mobilisatie stuurde een soldaat al zijn eerste kaart naar huis. In telegramstijl, dat wel, en hij deed dat om er zoveel mogelijk informatie op te kunnen zetten.
Oostwaardpad 23 km (in te korten naar ommetjes van 7,5 km, 8,5 km en 15 km)
Soms denk je alle plekjes in je eigen omgeving wel zo’n beetje te kennen. Hoe verrassend is het dan om toch iets nieuws te ontdekken! En niet zomaar iets, maar iets waar je graag anderen ook mee naartoe wilt nemen omdat het zo’n grote indruk op je heeft gemaakt.
Dat soort plekjes vind je langs het Oostwaardpad; een wandelroute over boerenland in de Oostwaard aan de rand van Nationaal Park De Biesbosch. De route loopt langs en over akkers en kreken. Je wandelt, verwondert je en vaart met een trekpontje over het watertje Bakkerskil.
Elke keer dat je de route loopt, is het uitzicht anders. De akkers zijn nog kaal, net ingezaaid, staan vol gewassen of er is net geoogst. Je ziet de boeren zwoegen en ploegen.
Geniet van de flora en fauna in het uitgestrekte landschap en raak ontroerd door sprookjesachtige stillevens waar je zomaar in terecht komt tijdens deze wandeling.
De route over het Oostwaardpad brengt vooral rust. Wanneer je ontspannen wilt wandelen door een prachtig natuurgebied, dan moet je écht dit stukje van de Biesboschlinie gaan ontdekken.
Soms duikt ineens een ree op aan de rand van een akker of er zwemt een bever in een watertje. Je weet natuurlijk nooit waar en wanneer. De natuur is onvoorspelbaar en onvoorstelbaar mooi. Dat is wat de Oostwaard zo aantrekkelijk maakt voor rustzoekers en natuurliefhebbers.
Meer informatie over de Oostwaardroute, en meer routes over het boerenland, lees je in de folder van de Agrarische Natuur Vereniging. Houd er rekening mee dat de route bij veel regenval erg modderig kan zijn.
Overzicht van al onze routes in de Nieuwe Hollandse Waterlinie
Werk aan de Bakkerskil, of kortweg Fort Bakkerskil, is één van vier forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie in de Biesboschlinie. Het fort diende als bescherming van de zuidelijk gelegen inundatiesluis, de Papsluis. Deze zette delen van de Biesboschlinie onderwater met als doel het politieke en economische hart van ons land te beschermen.
Wie Fort Altena van boven bekijkt, ziet iets opmerkelijks dat we te danken hebben aan Napoleon. Hij legde een weg om het fort heen, de huidige A27 kon deze bocht niet maken en loopt nu dwars over het fortterrein. Het oudste deel van het complex is het torenfort. Ronde muren zijn namelijk sterker dan rechte muren en beter bestand tegen beschietingen. Om het torenfort lag een gracht. De contouren hiervan zijn in de bestrating voor de ingang van het torenfort aangebracht. Fort Altena is het langste fort van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, 420 meter lang!
Voor de bouw van fort Giessen werd een tijdelijk smalspoorlijntje aangelegd om bouwmateriaal aan te voeren. Dit kwam per schip via de Maas bij Andel.
Dit fort ligt als één van de weinige forten buiten het inundatiegebied. Dat komt omdat het fort op een stroomrug gebouwd is. In het op het eerste gezicht vlakke polderlandschap komen stroomruggen voor die één tot twee meter hoger liggen dan de rest van de polder. Om als vooruitgeschoven post de artillerie op afstand van Woudrichem en Loevestein te houden, werd fort Giessen op zo’n stroomrug gebouwd.
In dit fort wordt nu gewoond, maar in tijden van mobilisatie bood het plaats aan 184 soldaten en 1 wasvrouw. Voor haar was een apart vertrek gereserveerd.
Soldaten die op het fort gelegerd waren, mochten culturele voorstellingen bijwonen in het dorp Werkendam. Leden van De maatschappij tot Nut van ’t Algemeen mochten elk drie militairen meenemen. Er ontsproten liefdes tussen de jongelingen. Zo trouwde Pieter Post uit het Friese Moddergat een Werkendamse schone. De dochter van dit echtpaar is een bekendheid geworden op de Nederlandse televisie. Grietje Post blijft voor altijd verbonden met het programma Man bijt Hond
In de volksmond wordt deze eeuwenoude vestingstad Woerekum genoemd. Het ligt op een strategisch punt aan de samenvloeiing van de Maas en de Waal op de grens van Zuid-Holland, Gelderland en Noord-Brabant.
De stad ontstond op een oeverwal van de rivier (de huidige Hoogstraat). Onder de naam UUalricheshem wordt rond het jaar 866 voor het eerst geproken over het huidige Woudrichem. De vesting is nog grotendeels in takt. Het is onmogelijk om er te verdwalen, met de grote 16e eeuwse toren als ijk- en middelpunt van de stad.
Er zijn twee inundatiesluizen in de Biesboschlinie. Inunderen is het opzettelijk onderwater zetten van land. Het water was diep genoeg om er niet te kunnen lopen en te ondiep om er te varen. De linie kreeg de titel: het geheime wapen van Nederland, maar werd teniet gedaan doordat aanvallende troepen niet langer over land, maar ook door de lucht kwamen.
Je kunt een (elektrische) fiets huren bij verschillende verhuur-locaties. Neem contact op met de desbetreffende partij voor de beschikbaarheid en het huren van de fiets.
Overzicht van al onze routes in de Nieuwe Hollandse Waterlinie
‘Dorpen en polders in weidsheid omsloten’
GPX - Een dijk van een fietstocht
Wat is een eiland zonder dijken?
Onvoorstelbaar toch? En precies daar ben je!
Op een eiland, omringd door rivier- en oude zeedijken.
Het unieke aan deze tocht is dat 99,9% van de tijd over de dijk gaat. En wel over de mooiste dijken van Nederland! Je komt door ondermeer de historische vestingstad Woudrichem en langs een van de grootste binnenvaarthavens in Europa. Geniet van stoere vergezichten op de aldoor veranderende rivieren, het zicht op het kasteel waar Hugo de Groot uit wist te ontsnappen, de eeuwenoude molens en de monumentale boerderijen.
Alleen via een brug of een veerpont is de Biesboschlinie te bereiken. Vaak heb je er niet eens erg in dat je over het water hiernaartoe bent gekomen. Pas wanneer je hier bent, vallen je wellicht de vele dijken op. Ze meanderen mee met de rivieren en wanneer je eroverheen fietst, biedt een dijk je een prachtig podium om van het uitzicht te genieten.
Tijdens het rondje door de Biesboschlinie heb je uitzicht over de Merwede, de Maas, het Heusdens Kanaal, de Bergsche Maas en de kreken in Nationaal Park De Biesbosch: Jeppegat en Steurgat.
Start waar je wilt en maak je eigen reis door de Biesboschlinie.
Speciaal voor de Pontjesdagen heeft voet-fietsveer Boven 't Gat een kunstroute gemaakt. Deze route brengt je via de pontjes langs alle beelden van Altena.
Je kunt een (elektrische) fiets huren bij verschillende verhuur-locaties. Neem contact op met de desbetreffende partij voor de beschikbaarheid en het huren van de fiets.
Ode aan het eiland
Sonnet van Altena
Waar de rivieren uw grenzen bewaken
waar pont of brug aarz´lend toegang verleent
waar harde werkers nooit arbeid verzaken
daar waar om stormvloed en ramp werd geweend
Graven en ridders bewoonden uw velden
Bouwden hun blokhuis en eisten er tol
Gij liet zich in de annalen vermelden
waardig, maar soms ook als deugnietenhol
Nu wordt, mijn Altena, enkel genoten
van alle schoonheid die gij altoos biedt
Dorpen en polders in weidsheid omsloten
Nooit meer een front in het opmarsgebied
Vijand en tolheffers hebt ge verstoten
Voltreffer, kleiland, robuust als graniet!
© Lizzy van Pelt