Je vaart in een gebied vol kronkelende kreekjes en leuke zandstrandjes. Het is écht een aanrader voor beginnende kanoërs.
De Aakvlaai is een relatief nieuw recreatiegebied aan de rand van de Biesbosch. Eind vorige eeuw is het aangelegd ten behoeve van de watersport. Je vindt er vooral veel kreekjes, strandjes, aanlegsteigers en eilandjes. Omdat de Aakvlaai direct aan de Biesbosch grenst kun je hier zomaar een bever tegenkomen of grote watervogels als lepelaars en zilverreigers.
Hoewel de route niet veel kilometers telt, kun je gemakkelijk een dag doorbrengen in de Aakvlaai. Als je even uit wilt rusten, zoek je een rustig plekje op een strandje. Je kunt, in combinatie met je vaartocht, ook een wandeling maken in het gebied. Zonder te verdwalen kun je hier eenvoudig van de route afwijken. Je komt altijd weer op een punt uit dat je herkent. Markante punten zijn bijvoorbeeld de aan de overzijde van de rivier gelegen koeltorens van de Amercentrale, de restanten van boerderij De Steen van Kloosteroord en het wrak van een tjalk. In de Aakvlaai krijgt de natuur vrij spel, waardoor de flora en fauna in het gebied ieder jaargetijde voor afwisseling zorgen en een vaartocht elke keer weer verrassend is.
Het wrak van de tjalk aan de ingang van de Aakvlaai is grotendeels overwoekerd. Het schip is 20 meter lang en werd vroeger ingezet voor het verschepen van riet, biezen en wilgenhout. Volgens overlevering is de tjalk op deze plaats terecht gekomen toen het werd ingezet om een gat in de dijk te dichten. Tijdens de aanleg van de Aakvlaai is het schip gevonden.
Let op: kom je met je eigen kano of sup, start dan vanaf de kanosteiger voor de parkeerplaats. Je hoeft dan dus niet de trap op.
Je kunt een kano huren Jachthaven Van Oversteeg in Werkendam of bij DOCKS vissershang in Hank. Neem contact op met de desbetreffende partij voor de beschikbaarheid en het huren van de kano.
Speurtocht Woudrichem (looptijd 1,5 uur – 2 km)
Welkom in Woudrichem, of zoals de mensen het hier noemen: Woerkum. Strik je veters vast, schud je spieren los, haal diep adem, schouders recht, kin omhoog en ... speuren maar!
Weet je een antwoord niet? Vraag dan hulp aan iemand die je op straat tegenkomt. Misschien hoor je dan juist een spannend verhaal van een echte Woerkumer! Heel veel succes en vooral ontzettend veel plezier tijdens het speuren naar de antwoorden!
Overzicht van al onze routes in de Nieuwe Hollandse Waterlinie
De Wandel- & Vaarroute is een tocht die je brengt in twee vestingsteden en in twee provincies. Je bezoekt het Noord-Brabantse Woudrichem en het in Zuid-Holland gelegen Gorinchem. Deze twee vestingsteden zijn door de eeuwen heen met elkaar verbonden geweest. Ondanks de brede Merwede die de steden scheidt. Of misschien wel dankzij die rivier.
Woudrichem en Gorinchem maken zowel deel uit van de Oude als de Nieuwe Hollandse Waterlinie. In deze steden is het haast onmogelijk om te verdwalen. Wijk dus gerust van de route over de stadswallen af en slenter door de idyllische straatjes waar de tijd lijkt te hebben stilgestaan. Daarna zoek je de vestingwal weer op om je route te vervolgen.
Als tegenhanger van het stedelijke nemen we je op deze route ook mee over de Groesplaat, een uiterwaard tussen Sleeuwijk en Oudendijk. Bij hoogwater stromen deze uiterwaarden vol en geven ruimte aan de rivier. Tref je tijdens deze wandeling hoogwater, loop dan tussen knooppunt 57 en 67 over de dijk.
Als kers op de taart steek je tijdens dit tochtje twee keer rivier de Merwede over. Het varen is een belevenis op zich, omdat de pont niet recht heen en weer vaart, maar stroomaf- op opwaarts de rivier op moet om je naar de overkant te brengen.
Kijk voor het actuele vaarschema op: www.riveer.nl
Startpunt Gorinchem: Buiten de Waterpoort, Gorinchem
Startpunt Sleeuwijk: Hoekeinde 24, 4254 LN Sleeuwijk
Startpunt Woudrichem: Waterpoort, Woudrichem
Starten doe je nabij de op- en afstapplaatsen van de veerponten. We tippen de veelzijdige horeca in Woudrichem en Gorinchem. Kom je met de auto? Let dan op, want in Gorinchem betaal je parkeerkosten. In Woudrichem kun je vrij parkeren en is parkeerplaats Schapendam aan te raden. In Sleeuwijk is Restaurant Boven de Rivieren een fijn startpunt waar je ook vrij kunt parkeren.
Eigenlijk is dit een verwenroute voor alle zintuigen! Je geniet van de stilte in de natuur en de bedrijvigheid in de stad. Je voelt de wind door je haren op het water en dat alles smaakt naar meer!
Overzicht van al onze routes in de Nieuwe Hollandse Waterlinie
Op deze route treft u bijzondere monumenten aan. We hebben er een aantal uitgelicht en op de kaart aangegeven met een donkerblauwe ster.
NIEUWENDIJK
’t Kasteeltje
Alexander den Dekker laat in 1953 in Nieuwendijk een huis bouwen op de hoek van de Rijksweg en de Buitendijk, in de volksmond wordt het al snel ’t Kasteeltje genoemd vanwege de statige uitstraling van het pand. Den Dekker bezit veel grond in Nieuwendijk en de wijde omtrek. Bij de bouw wordt in het pand een pachtkamer met kluis ingericht, zo kan de pacht die de pachters komen betalen direct veilig in de kluis worden opgeborgen. Het familiewapen van Den Dekker hangt boven de schouw. Uit het geslacht Den Dekker stammen vele bestuurders; zo is Alexander dijkgraaf van één van de vele waterschappen. Hoewel de naam misschien anders doet vermoeden, is een dijkgraaf geen adellijke titel, maar iemand die waakt over de veiligheid van de dijken. Daar moet deze dijkgraaf veel vertrouwen in hebben gehad, bij de watersnoodramp van 1953 had het water immers nog tegen de Buitendijk gestaan.
ALMKERK
’t Hulpgat
De naam op de boerderij bij de gelijknamige camping vindt zijn oorsprong in de negentiende eeuw. Hulpgaten zijn bedoeld om bij een watervloed het water snel weer op het buitenwater te kunnen lozen. De hulpgaten zijn op meerdere plekken in de dijk aangelegd en herkenbaar omdat de dijk daar iets lager is. ’t Hulpgat ter hoogte van de camping kon in de 19e eeuw haar water lozen op het buitenwater via de Papsluis van 1815 in Nieuwendijk.
UPPEL
Botenoverzet
De botenoverzet is gebouwd bij de ruilverkaveling rond 1960. Ze werden gecombineerd met een stuw. Botenoverzetten komen nog maar zeer weinig voor, zijn zeer karakteristiek en vormen een opmerkelijk beeld in het landschap. Ze zijn bedoeld om de onderhoudsboot over de stuw te kunnen tillen.
Op deze route treft u een aantal waterlopen aan. We hebben er een aantal uitgelicht en op de kaart aangegeven met een aquablauwe ster
DUSSEN
Kornsche Boezem
Het in de Kornse Boezem verzamelde water werd in de middeleeuwen via de Kornse sluis naar buiten uitgeslagen, rechtstreeks de Biesbosch in. Een boezem is bedoeld om polderwater op te vangen en via een sluis te lozen op een rivier of buitenwater zoals hier naar de Biesbosch.
Wiel
De boerderij Dijk en Wielzicht aan de dijk tussen Almkerk en Dussen is een rijksmonument. De boerderij doet zijn naam eer aan, naast de boerderij ligt een wiel. Deze wielen langs dijken herinneren altijd aan dijkdoorbraken in het verleden. Ook vlakbij de watertoren in Uppel ligt een wiel langs de dijk.
Op deze route treft u gemalen en sluizen aan. We hebben er een aantal uitgelicht en op de kaart aangegeven met een gele en rode ster.
Door het graven van de Bergsche Maas zijn begin twintigste eeuw drie bijzonder fraaie gemalen gebouwd ‘in gevolge de wet tot verlegging van den Maasmond’.
Het gemaal de Drie Sluizen in Nieuwendijk ontving het water van drie aanvoerkanalen vanuit drie boezems. Aanvankelijk was het een stoomgemaal, maar in 1935 is over gegaan op elektrische bemaling tot aan de ruilverkaveling in de jaren zestig. Het stoomgemaal wordt nu bewoond, net als de woningen die ooit werden gebouwd voor de machinist, de machinestoker en de stoker.
Het gemaal Bleekkil-Oostkil in Hank pompte het water weg door middel van elektriciteit en niet zoals gebruikelijk in die tijd met stoom. Zo kreeg Hank al aan het begin van de twintigste eeuw haar eigen elektriciteitscentrale. In de omliggende poldertjes werden 21 pompgemaaltjes gebouwd die werden aangedreven door elektriciteit van het gemaal. Op Buitendijk 140 staat nog zo’n pompgemaaltje uit 1902. Andere pompgemaaltjes staan verscholen in het bos langs het Akkerpad en bij de haven van Vissershang. Langs de dijk aan het Steurgat staan nu twee moderne gemalen. Aan weerszijden van het gemaal Bleekkil liggen de Vierbanse en de Hillegatse sluis. De Vierbanse sluis ligt naast pompgemaaltje op Buitendijk 140 en is nog nauwelijks zichtbaar. Op de HIllegatse sluis prijkt het jaartal 1699, het is daarmee één van de oudste gemetselde bouwwerken in de dijk van 1646.
Wie even afstapt bij het haventje aan de Peereboom ziet een glimp van de Bergsche Maas, het grootse waterwerk uit de 19e eeuw. De polderwerkers zwoegden voor de verlegging van de Maasmond nog met schop en kruiwagen. Het stoomscheprad-gemaal aan de Peereboom werd net als de andere gemalen in Hank en Nieuwendijk in gebruik genomen in 1902 en deed dienst tot de ruilverkaveling. Van het complex resteert alleen nog de machinistenwoning, het gemaal is in de jaren tachtig gesloopt.
Op deze route treft u een aantal molens aan. We hebben er een aantal uitgelicht en op de kaart aangegeven met een groene ster
Molens
In de polders langs de drie dijken staan een aantal watermolens; de Vervoornemolen, de Zuid-Hollandse molen, de Noordeveldse molen, de Doornse molen, de Zandwijkse en Uitwijkse molen. Bij de Zandwijkse en Uitwijkse molen staat langs het Liniepad ook nog het Rijswijks gemaaltje. Het is gebouwd na het afbranden van één van de zeven molens van de Zevenbansche Boezem. De molens maalden met windkracht onze polders droog, maar verloren in de jaren zestig van de vorige eeuw voorgoed hun functie. Draaien kunnen de molens nog wel, maar dat is meer voor de sier. Zie je de wieken draaien in de wind? Stap dan gerust even af, de molenaars vertellen graag over hun molen.
Op deze route treft u militair erfgoed aan. De forten staan op de kaart aangegeven als startpunt
Nieuwe Hollandse Waterlinie
Terwijl de dijken in de voorbije eeuwen zijn gebouwd om het water te weren, passeer je onderweg ook delen van de Nieuwe Hollandse Waterlinie met militaire monumenten die het water omarmden. Bijzonder is de Papsluis op de fietsdijk nabij Fort Bakkerskil. Deze sluis uit 1815 ligt als een vis op het droge, midden in het polderlandschap en herinnert zo aan de tijd dat de Biesbosch nog niet zo ver was ingepolderd. De Papsluis is de meest zuidelijke inlaatsluis van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Deze waaiersluis kon zowel bij hoog als laag Biesbosch water worden opengezet om het land onder water te kunnen zetten (inunderen). Fort Bakkerskil is gebouwd om de Papsluis te beschermen en ligt op schootsafstand van de sluis. Fort Altena is het grootste fort van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, het oudste deel is gebouwd in 1847. Zowel Fort Altena als Fort Bakkerskil zijn nu oases van rust waar het op het terras goed toeven is. Maar ooit vonden hier in tijden van oorlogsdreiging de soldaten onderdak. Nog een bijzonder onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie zijn de betonnen schuilplaatsen die zijn gebouwd vlak voor de Tweede Wereldoorlog. Ze boden onderdak aan soldaten die in het open veld liepen.
Nieuw, nieuwer, nieuwst 1461, 1646, 1970
De Sint Elisabetsvloed van 1421 maakt van grote delen van de Biesboschlinie één grote binnenzee. Het landschap in de wijde omgeving ligt er troosteloos bij. Pas rond 1450 valt een deel van het land droog, zodat begonnen wordt met de inpoldering van het gebied door de aanleg van een nieuwe dijk vanaf Woudrichem via Werkendam naar Dussen. De dijk is in 1461 gereed en krijgt vele verschillende namen, zoals de Oude Zeedijk in Dussen. Nog altijd vormt de dijk de grens tussen zeeklei en rivierklei.
Maar ook na de aanleg van deze dijk blijven de polderwerkers en de boeren het land terugwinnen op de zee. Zo wordt in 1646 de ‘Nieuwe’ dijk aangelegd vanaf de Schans in Werkendam via Hank verder richting Dussen. Langs de nieuwe dijk ontstaan daarna de dorpen Nieuwendijk en Hank.
Voorlopig sluitstuk van de inpoldering van dit deel van de Biesbosch is de aanleg van de Steurgatdijk tussen Werkendam en Hank bij de ruilverkaveling van de Oostwaard. De Bruine Kil, de Bakkerskil, Bleeke Kil en Oostkil worden in de jaren zestig van de twintigste eeuw afgesloten. En zo verdwijnen eb en vloed uit het gebied, maar de sporen van het water zijn nog altijd terug te vinden op de drie dijken van het herwonnen land.
Je kunt een (elektrische) fiets huren bij verschillende verhuur-locaties. Neem contact op met de desbetreffende partij voor de beschikbaarheid en het huren van de fiets.
Overzicht van al onze routes in de Nieuwe Hollandse Waterlinie
Een mooie zondagmorgen, prachtige wolkenlucht en een lekkere wandeling voor de boeg, we zijn er klaar voor! Vanaf de parkeerplaats op het Janus Baks Bastion lopen we langs het haventje en gaan bij 62 linksaf de Schapendam op, genietend van de Woerkumse skyline (de molen en Martinuskerk) Woudrichem uit over de Hoge Maasdijk. Aan het eind wederom links bij 67, de Maasdijk op. Tip: daal de dijk af en loop langs de rivierzijde, een stuk mooier en rustiger (je mist dan 60 maar kunt doorlopen tot knooppunt 02). We hebben het hele stuk uitzicht over de rivier en zien aan de overzijde (Munnikenland) runderen en konikpaarden pootjebaden. Bij 02 klimmen we de dijk weer op en houden links aan, over het verharde pad richting 01. We genieten van fraaie vergezichten en de wind in ons haar. Met enige regelmaat worden we gepasseerd door zondagochtend-pelotonnetjes, recreatieve wielrenners die we vast op het eerstvolgende terras terugzien. Bij 01 gekomen dalen we linksaf de dijk af en lopen richting 28. Daar lopen we rechtdoor, de woningen links van ons houdend. Boven aangekomen slaan we linksaf richting de sluis. Let op: hier eindigt het knooppuntensysteem en moet je verder op ons vertrouwen. We volgen het fietspad tot we de bruine verwijzingsbordjes naar ‘De Buurman’ zien, die we graag volgen. Dit restaurant ligt bij de batterij van Poederoijen, een heerlijke plek om je voeten even rust te gunnen (en jawel, de wielrenners zijn ook geland!). Na deze aangename pauze nemen we dezelfde weg terug. Nu echter niet linksaf richting provinciale weg maar rechtdoor. In de bocht naar rechts houden we links aan en nemen het pad van Staatsbosbeheer, genaamd ‘Poederoijensehoek’ (wij worden de weg gewezen door 2 reeën!). Aan het eind van dit pad steken we (voorzichtig!) de provinciale weg over en nemen we wederom een wandelpad van Staatsbosbeheer, deze keer genaamd ‘Boezem van Brakel’. Dit fraaie dijkpad langs watertjes, notenbomen, schuilplaatsen en Batterij onder Brakel blijven we volgen tot we uitkomen op de Waaldijk, waar we linksaf gaan. Nu even opletten: we volgen dit pad tot de 2e afslag links (fietspad). Dat pad volgen we, op de T – splitsing gaan we rechts om uiteindelijk op de volgende T-splitsing weer rechtsaf te slaan. We lopen nu door de ‘Waarden bij Loevestein’, tussen de prachtige runderen en konikpaarden door. Genietend van de omgeving wandelen we door tot de toegangsbrug van slot Loevestein, waar wij nog even een terrasje meepikken en genieten van de sfeer van weleer. Fluitend lopen we het laatste stukje naar het veerpontje dat ons terugbrengt naar Woudrichem. Kijk voor de actuele vaartijden op www.voetveerwoudrichem.nl.
Een bijzonder geslaagde wandeling door het Linielandschap!
Overzicht van al onze routes in de Nieuwe Hollandse Waterlinie
Deze wandeling heeft de parkeerplaats van Fort Giessen als vertrekpunt. Ook Fort Giessen is weer zo’n pareltje van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Mocht het open zijn, laat je dan door de gidsen vertellen over de historie van het fort en de omgeving of voorlichten door de mensen van natuurvereniging Altenatuur.
We lopen de weg af met het fort in de rug en slaan rechtsaf de Burgstraat in. Nog voor de eerste bocht nemen we links het lemen wandelpad met aan beide kanten knotwilgen. We lopen evenwijdig aan het riviertje de Alm dat we af en toe kunnen zien. Na verloop van tijd gaat het pad over in een verharde weg, de Karbogerd, die we blijven volgen. Na de lange bocht naar rechts, over de brug maar voor de sportvelden gaan we linksaf het wandelpad in dat ons door het Almbos voert. Dit pad blijven we volgen en via 92 (daar zijn de knooppunten weer) lopen we naar 06. Daar gaan we rechtsaf richting 04 bij de rotonde. We steken de rotonde recht over en volgen de Rijswijksesteeg die overgaat in de Dorpsstraat. In de bocht gaan we linksaf de Stoep op. Nu is het even zoeken: we steken de dijk over en rechts achter de kerk vinden we een karrespoor naar beneden. We steken het water over en gaan direct linksaf. Dit pad, met aan onze linkerzijde het water, blijven we volgen en helemaal op het eind klauteren we de dijk op. We blazen even uit van de klim en gaan rechtsaf. Over het verharde pad op de dijk lopen we verder, met links uitzicht over de rivier en rechts over het boerenland. Het pad wordt gesierd door een bont boeket van wilde bloemen en met de wind in de haren genieten we er volop van. We lopen rechtdoor via 01 en 29 naar 26. Daar slaan we rechtsaf langs de Provinciale weg richting 18 en 27, waar we naar rechts de trap afdalen richting 08. We laten ons verrassen door het lieve slingerpaadje met fruitbomen erlangs. Bij de kerk aan het einde van dit pad belanden we weer in de dorpskern. Via 91 en 19 komen we bij het startpunt, knooppunt 14, Fort Giessen. Tip voor als je nog tijd en puf hebt: neem een kijkje in het belevingspark bij het fort dat gewijd is aan de eerste wereldoorlog of loop nog een rondje rond het fort.
Overzicht van al onze routes in de Nieuwe Hollandse Waterlinie
We vertrekken vanaf de parkeerplaats bij fort Altena. We besluiten eerst te wandelen en dan in de brasserie te lunchen. De wandeling begint met een sneaky verstopt bospaadje (vlak voor de brug naar het fort links) richting knooppunt 26. We steken (voorzichtig!) de weg over en lopen links naar beneden over het fietspad tot 77. Daar laten we de verkeersdrukte van ons afglijden richting 76. Onderweg komen we diverse kazematten tegen, waarvan één, met stalen koepel, dienst doet als vogelaarspost. Verder lopend langs het water zien we twee schitterende watermolens (als de wieken draaien zijn ze een bezoekje meer dan waard!). Bij 76 houden we links aan over het karrespoor tussen de akkers door (de randen zijn met speciale beplanting vogelvriendelijk ingericht). Bij de weg aangekomen steken we recht over en gaan we rechtsaf het leempad op, op de voet gevolgd door de uiterst nieuwsgierige schapen. We stoppen even bij de kazemat om het fraaie gedicht te lezen. We lopen door tot 74 waar we linksaf slaan (het hek door) en op het eind weer rechts. Aan onze rechterzijde zien we wat verderop de moestuin van de zorgboerderij liggen en een lange rij hoppalen (deze hop is het hoofdbestanddeel van het Altena Bier). Aan het eind van het pad gaan we linksaf het bruggetje over en lopen we tussen de bomen door in een rechte lijn richting 72. Hier steken we de weg over en gaan links de oprit op en voor de omheining rechtsaf, over het gras richting 73. Dit klinkt ingewikkeld, maar het valt best mee! We slaan links af en lopen in een rechte lijn naar 71, waar we links omhoog de Merwededijk opklauteren. Boven aangekomen houden we rechts aan, even lekker bijkomen op de winderige geasfalteerde dijk tot 57. In de verte zien we de toren van vestingstad Woudrichem en links van ons de bedrijvigheid op de rivier. Bij 57 dalen we buitendijks af, de uiterwaarden in. Wederom een mooi stuk natuurgebied dat wordt beheerd door Brabants Landschap. In de oeverranden nestelen zwaluwen en ook de ijsvogel is een vaste gast in dit natuurgebied. Bij 58 houden we rechts aan en lopen we, grotendeels langs de rivier, richting 68 (wij konden het paaltje niet vinden, maar het moet bij Brasserie Boven de rivieren staan). Nu moeten we even goed opletten: rechtsaf richting de dorpsrand, wederom rechtsaf (onderlangs de dijk) en bij 67 rechtsaf voor deel II van de uiterwaarden. We lopen tussen de koeien door, langs de rivier. Het landschap van weleer aan onze linkerzijde, rechts op de rivier ultramoderne binnenvaartschepen en in de verte recht voor ons de bogen van de Merwedebrug. We blijven langs de rivier lopen tot we bij de nooit gebruikte, per abuis geplaatste brugpijlers komen. Daar gaan we links richting 66. We laten het struweel achter ons om op de dijk rechtsaf te slaan richting 49. Hier dalen we links de dijk af, de Notenlaan op, om vervolgens de 2e afslag rechts te nemen (voetpad tussen de huizen door) tegenover de Herman de Ruij- terweg. Dit Giethoorn-achtige pad volgen we tot 45 en slaan linksaf richting 44. Dit is een lastig stukje en we passen goed op bij het oversteken. Op het fietspad gaan we rechtsaf richting 41, wederom rechtsaf richting 77 en rechtdoor richting 26. We zijn weer terug waar de tocht begon. We zoeken een lekker plekje op het terras bij fort Altena. Proost!
Overzicht van al onze routes in de Nieuwe Hollandse Waterlinie
We starten bij Fort Bakkerskil (Kildijk 143 in Nieuwendijk), een unieke bed & breakfast met een fijn terras en liggend aan het randje van Nationaal Park De Biesbosch. Het fort is onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en even verderop ligt de Papsluis uit 1815, een inlaat die bij dreiging het land onder water kon zetten.
We lopen een klein stukje over de dijk richting 13 om daar af te dalen (hekje door) richting 15. Deze wandeling is onderdeel van een door agrariërs uitgezette route genaamd ‘Oostwaardpad’.
Een mooi initiatief waar trotse boeren hun akkerranden beschikbaar stellen voor wandelaars. Onderweg komen we dan ook verwijzings- en informatieborden tegen. Wel zo handig als we soms de pijltjes van het knoop- puntennetwerk voorbijlopen! Bij 15 aangekomen slaan we linksaf richting 11. Links zien we de Papsluis liggen. Een imposant bouwwerk en we kunnen ons voorstellen hoe belangrijk deze sluis was in het strategisch plan van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. We wandelen langs het riviertje de Bakkerskil, soms langs een akker, soms door een klein bos.
Na 11 volgen we de bordjes naar 85, waar een trekpontje naar de overkant ligt. Hoewel we aan deze kant van het water blijven, proberen we het pontje toch even uit om een paar foto’s te maken. Van 85 wandelen we naar 84 (de route is hier ook te verlengen naar 83) en houden rechts aan richting 10. We genieten van het typisch Hollands polderlandschap met, afhankelijk van de maand, zicht op suikerbieten, uien en aardappelen. We volgen 17. Het oversteken van de akkers is hier en daar best taai. Richting 15 is de route een leuke afwisseling van bosschages en vergezichten. De schaduw van de bomen geeft verkoeling in de zomer en maakt nieuwsgierig naar de rest. We lopen weer in een rechte lijn langs akkerland, met op het eind een haakse bocht naar links. Na 17 lopen we terug via 15 en 13 en zijn we weer op Fort Bakkerskil waar we van een welverdiend kopje koffie met lekkers genieten. Veel plezier!
Honden zijn niet toegestaan op deze route in verband met het doorkruisen van boerenland. Het zomerterras van Fort Bakkerskil is van mei t/m september de hele week van 10.00 - 16.00 uur open voor koffie en gebak. Van donderdag t/m zondag kun je er ook lunchen. Let op, bij veel regen zijn de onverharde paden modderachtig. Trek dus goede schoenen/laarzen aan.
Overzicht van al onze routes in de Nieuwe Hollandse Waterlinie
Fietsen & Verhalen langs de Linie
Je bent in het meest zuidelijke deel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Je vindt hier de grootste verzameling schuilplaatsen uit WO1 van Nederland. Lange tijd waren vele van deze schuilplaatsen niet zichtbaar aanwezig in het landschap. Sommige waren zelfs geheel verdwenen onder de grond. Boeren die zo’n schuilplaats kwijt wilden, groeven een gat en daar werd de sta-in-de-weg ingekieperd. Andere gebruikten het als varkenskot of maakten van losse delen een bloembak.
Rond 2009 werden de schuilplaatsen, en de historische waarde ervan, herontdekt. Erfgoed Altena pakte het project om de schuilplaatsen zichtbaar te maken enthousiast op. Geholpen door Arie Schouten van de Menno van Coehoorn Stichting en gedreven door Kees van Maastrigt (die een boek schreef over de mobilisatie in deze streek), werden meer schuilplaatsen ontdekt die samen met de forten, luisterputten, sluizen en loopgraven de WO1 linie vormden; een unieke manier van landsverdediging. Delen van het land konden worden geïnundeerd, ofwel onderwater worden gezet om de vijand tegen te houden. In WO1 is Nederland neutraal gebleven en was het leger wel gemobiliseerd, maar niet in oorlog. In WO2 is Nederland vijf jaar bezet geweest door het Duitse leger.
Meer weten over de Nieuwe Hollandse Waterlinie? Bezoek dan Fort Giessen en het daarnaast gelegen educatiepark. Check vooraf de actuele openingstijden op www.forten.nl
Je kunt een (elektrische) fiets huren bij verschillende verhuur-locaties. Neem contact op met de desbetreffende partij voor de beschikbaarheid en het huren van de fiets.
Overzicht van al onze routes in de Nieuwe Hollandse Waterlinie
We leggen ons oor te luister bij fragment 6 van de audiotour:
Intussen ... op het militair bureau ...
Het militair bureau in Uitwijk was niet het enige in de streek. Ieder dorp langs de linie had een militair bureau. Er werkten ambtenaren die schrijvers werden genoemd. Zij regelden er zaken voor de gelegerde militairen, zoals bijvoorbeeld verlof en de soldij (het salaris).
Op het militair bureau was bekend welke soldaat waar te vinden was. Misschien op een fort, in de boerenschuur aan de Koppel, in een kampement of zelfs ingekwartierd bij burgers. Brieven van thuis konden snel op de plaats van bestemming afgeleverd worden.
Op zo’n militair bureau werkte ook altijd een telegrafist. Met een telegraaf, die tekens omzette in een elektrisch aan-uitsignaal, werd informatie zonder tijdsverschil over grote afstanden verstuurd; het telegram.
Niet altijd werd gebruik gemaakt van zulke moderne technieken. Op elke plaats waar een commandant gelegerd was, vond je ook een duivenpost. Mede omdat er nog niet overal telefoonkabels aangelegd waren, was de postduif juist een veelgebruikte vorm van communicatie. Het versturen van een ansichtkaartje is iets van alle tijden. Een week na het begin van de mobilisatie stuurde een soldaat al zijn eerste kaart naar huis. In telegramstijl, dat wel, en hij deed dat om er zoveel mogelijk informatie op te kunnen zetten.
Oostwaardpad 23 km (in te korten naar ommetjes van 7,5 km, 8,5 km en 15 km)
Soms denk je alle plekjes in je eigen omgeving wel zo’n beetje te kennen. Hoe verrassend is het dan om toch iets nieuws te ontdekken! En niet zomaar iets, maar iets waar je graag anderen ook mee naartoe wilt nemen omdat het zo’n grote indruk op je heeft gemaakt.
Dat soort plekjes vind je langs het Oostwaardpad; een wandelroute over boerenland in de Oostwaard aan de rand van Nationaal Park De Biesbosch. De route loopt langs en over akkers en kreken. Je wandelt, verwondert je en vaart met een trekpontje over het watertje Bakkerskil.
Elke keer dat je de route loopt, is het uitzicht anders. De akkers zijn nog kaal, net ingezaaid, staan vol gewassen of er is net geoogst. Je ziet de boeren zwoegen en ploegen.
Geniet van de flora en fauna in het uitgestrekte landschap en raak ontroerd door sprookjesachtige stillevens waar je zomaar in terecht komt tijdens deze wandeling.
De route over het Oostwaardpad brengt vooral rust. Wanneer je ontspannen wilt wandelen door een prachtig natuurgebied, dan moet je écht dit stukje van de Biesboschlinie gaan ontdekken.
Soms duikt ineens een ree op aan de rand van een akker of er zwemt een bever in een watertje. Je weet natuurlijk nooit waar en wanneer. De natuur is onvoorspelbaar en onvoorstelbaar mooi. Dat is wat de Oostwaard zo aantrekkelijk maakt voor rustzoekers en natuurliefhebbers.
Meer informatie over de Oostwaardroute, en meer routes over het boerenland, lees je in de folder van de Agrarische Natuur Vereniging. Houd er rekening mee dat de route bij veel regenval erg modderig kan zijn.
Overzicht van al onze routes in de Nieuwe Hollandse Waterlinie