Op deze route treft u bijzondere monumenten aan. We hebben er een aantal uitgelicht en op de kaart aangegeven met een donkerblauwe ster.
NIEUWENDIJK
’t Kasteeltje
Alexander den Dekker laat in 1953 in Nieuwendijk een huis bouwen op de hoek van de Rijksweg en de Buitendijk, in de volksmond wordt het al snel ’t Kasteeltje genoemd vanwege de statige uitstraling van het pand. Den Dekker bezit veel grond in Nieuwendijk en de wijde omtrek. Bij de bouw wordt in het pand een pachtkamer met kluis ingericht, zo kan de pacht die de pachters komen betalen direct veilig in de kluis worden opgeborgen. Het familiewapen van Den Dekker hangt boven de schouw. Uit het geslacht Den Dekker stammen vele bestuurders; zo is Alexander dijkgraaf van één van de vele waterschappen. Hoewel de naam misschien anders doet vermoeden, is een dijkgraaf geen adellijke titel, maar iemand die waakt over de veiligheid van de dijken. Daar moet deze dijkgraaf veel vertrouwen in hebben gehad, bij de watersnoodramp van 1953 had het water immers nog tegen de Buitendijk gestaan.
ALMKERK
’t Hulpgat
De naam op de boerderij bij de gelijknamige camping vindt zijn oorsprong in de negentiende eeuw. Hulpgaten zijn bedoeld om bij een watervloed het water snel weer op het buitenwater te kunnen lozen. De hulpgaten zijn op meerdere plekken in de dijk aangelegd en herkenbaar omdat de dijk daar iets lager is. ’t Hulpgat ter hoogte van de camping kon in de 19e eeuw haar water lozen op het buitenwater via de Papsluis van 1815 in Nieuwendijk.
UPPEL
Botenoverzet
De botenoverzet is gebouwd bij de ruilverkaveling rond 1960. Ze werden gecombineerd met een stuw. Botenoverzetten komen nog maar zeer weinig voor, zijn zeer karakteristiek en vormen een opmerkelijk beeld in het landschap. Ze zijn bedoeld om de onderhoudsboot over de stuw te kunnen tillen.
Op deze route treft u een aantal waterlopen aan. We hebben er een aantal uitgelicht en op de kaart aangegeven met een aquablauwe ster
DUSSEN
Kornsche Boezem
Het in de Kornse Boezem verzamelde water werd in de middeleeuwen via de Kornse sluis naar buiten uitgeslagen, rechtstreeks de Biesbosch in. Een boezem is bedoeld om polderwater op te vangen en via een sluis te lozen op een rivier of buitenwater zoals hier naar de Biesbosch.
Wiel
De boerderij Dijk en Wielzicht aan de dijk tussen Almkerk en Dussen is een rijksmonument. De boerderij doet zijn naam eer aan, naast de boerderij ligt een wiel. Deze wielen langs dijken herinneren altijd aan dijkdoorbraken in het verleden. Ook vlakbij de watertoren in Uppel ligt een wiel langs de dijk.
Op deze route treft u gemalen en sluizen aan. We hebben er een aantal uitgelicht en op de kaart aangegeven met een gele en rode ster.
Door het graven van de Bergsche Maas zijn begin twintigste eeuw drie bijzonder fraaie gemalen gebouwd ‘in gevolge de wet tot verlegging van den Maasmond’.
Het gemaal de Drie Sluizen in Nieuwendijk ontving het water van drie aanvoerkanalen vanuit drie boezems. Aanvankelijk was het een stoomgemaal, maar in 1935 is over gegaan op elektrische bemaling tot aan de ruilverkaveling in de jaren zestig. Het stoomgemaal wordt nu bewoond, net als de woningen die ooit werden gebouwd voor de machinist, de machinestoker en de stoker.
Het gemaal Bleekkil-Oostkil in Hank pompte het water weg door middel van elektriciteit en niet zoals gebruikelijk in die tijd met stoom. Zo kreeg Hank al aan het begin van de twintigste eeuw haar eigen elektriciteitscentrale. In de omliggende poldertjes werden 21 pompgemaaltjes gebouwd die werden aangedreven door elektriciteit van het gemaal. Op Buitendijk 140 staat nog zo’n pompgemaaltje uit 1902. Andere pompgemaaltjes staan verscholen in het bos langs het Akkerpad en bij de haven van Vissershang. Langs de dijk aan het Steurgat staan nu twee moderne gemalen. Aan weerszijden van het gemaal Bleekkil liggen de Vierbanse en de Hillegatse sluis. De Vierbanse sluis ligt naast pompgemaaltje op Buitendijk 140 en is nog nauwelijks zichtbaar. Op de HIllegatse sluis prijkt het jaartal 1699, het is daarmee één van de oudste gemetselde bouwwerken in de dijk van 1646.
Wie even afstapt bij het haventje aan de Peereboom ziet een glimp van de Bergsche Maas, het grootse waterwerk uit de 19e eeuw. De polderwerkers zwoegden voor de verlegging van de Maasmond nog met schop en kruiwagen. Het stoomscheprad-gemaal aan de Peereboom werd net als de andere gemalen in Hank en Nieuwendijk in gebruik genomen in 1902 en deed dienst tot de ruilverkaveling. Van het complex resteert alleen nog de machinistenwoning, het gemaal is in de jaren tachtig gesloopt.
Op deze route treft u een aantal molens aan. We hebben er een aantal uitgelicht en op de kaart aangegeven met een groene ster
Molens
In de polders langs de drie dijken staan een aantal watermolens; de Vervoornemolen, de Zuid-Hollandse molen, de Noordeveldse molen, de Doornse molen, de Zandwijkse en Uitwijkse molen. Bij de Zandwijkse en Uitwijkse molen staat langs het Liniepad ook nog het Rijswijks gemaaltje. Het is gebouwd na het afbranden van één van de zeven molens van de Zevenbansche Boezem. De molens maalden met windkracht onze polders droog, maar verloren in de jaren zestig van de vorige eeuw voorgoed hun functie. Draaien kunnen de molens nog wel, maar dat is meer voor de sier. Zie je de wieken draaien in de wind? Stap dan gerust even af, de molenaars vertellen graag over hun molen.
Op deze route treft u militair erfgoed aan. De forten staan op de kaart aangegeven als startpunt
Nieuwe Hollandse Waterlinie
Terwijl de dijken in de voorbije eeuwen zijn gebouwd om het water te weren, passeer je onderweg ook delen van de Nieuwe Hollandse Waterlinie met militaire monumenten die het water omarmden. Bijzonder is de Papsluis op de fietsdijk nabij Fort Bakkerskil. Deze sluis uit 1815 ligt als een vis op het droge, midden in het polderlandschap en herinnert zo aan de tijd dat de Biesbosch nog niet zo ver was ingepolderd. De Papsluis is de meest zuidelijke inlaatsluis van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Deze waaiersluis kon zowel bij hoog als laag Biesbosch water worden opengezet om het land onder water te kunnen zetten (inunderen). Fort Bakkerskil is gebouwd om de Papsluis te beschermen en ligt op schootsafstand van de sluis. Fort Altena is het grootste fort van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, het oudste deel is gebouwd in 1847. Zowel Fort Altena als Fort Bakkerskil zijn nu oases van rust waar het op het terras goed toeven is. Maar ooit vonden hier in tijden van oorlogsdreiging de soldaten onderdak. Nog een bijzonder onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie zijn de betonnen schuilplaatsen die zijn gebouwd vlak voor de Tweede Wereldoorlog. Ze boden onderdak aan soldaten die in het open veld liepen.
Nieuw, nieuwer, nieuwst 1461, 1646, 1970
De Sint Elisabetsvloed van 1421 maakt van grote delen van de Biesboschlinie één grote binnenzee. Het landschap in de wijde omgeving ligt er troosteloos bij. Pas rond 1450 valt een deel van het land droog, zodat begonnen wordt met de inpoldering van het gebied door de aanleg van een nieuwe dijk vanaf Woudrichem via Werkendam naar Dussen. De dijk is in 1461 gereed en krijgt vele verschillende namen, zoals de Oude Zeedijk in Dussen. Nog altijd vormt de dijk de grens tussen zeeklei en rivierklei.
Maar ook na de aanleg van deze dijk blijven de polderwerkers en de boeren het land terugwinnen op de zee. Zo wordt in 1646 de ‘Nieuwe’ dijk aangelegd vanaf de Schans in Werkendam via Hank verder richting Dussen. Langs de nieuwe dijk ontstaan daarna de dorpen Nieuwendijk en Hank.
Voorlopig sluitstuk van de inpoldering van dit deel van de Biesbosch is de aanleg van de Steurgatdijk tussen Werkendam en Hank bij de ruilverkaveling van de Oostwaard. De Bruine Kil, de Bakkerskil, Bleeke Kil en Oostkil worden in de jaren zestig van de twintigste eeuw afgesloten. En zo verdwijnen eb en vloed uit het gebied, maar de sporen van het water zijn nog altijd terug te vinden op de drie dijken van het herwonnen land.
Je kunt een (elektrische) fiets huren bij verschillende verhuur-locaties. Neem contact op met de desbetreffende partij voor de beschikbaarheid en het huren van de fiets.
Overzicht van al onze routes in de Nieuwe Hollandse Waterlinie
ALTENAROUTE
RUITER- EN MENPADEN
De route biedt variatie in landschap, het samenspel tussen lucht en water enerzijds en aan de andere kant de groene velden met rechte polderwegen, afgewisseld door fraaie uitzichten over het wuivende koren en stroken akkerrand ingezaaid met kleurrijke bloemenmengsels.
Laat je verrassen door de vele vogelsoorten die hier voorkomen en nestelen, zoals de patrijzen en andere akker- en weidevogels. Er lopen diverse succesvolle projecten in dit gebied om in samenwerking met boeren, de ANV -en andere natuurverenigingen die meedoen aan agrarisch natuurbeheer- de vogels en hun nesten te beschermen.
De route loopt vanaf Sleeuwijk bovenlangs over de dijk met mooie vergezichten over de uiterwaarden.
Ook is het mogelijk onderlangs een stuk door de grienden aldaar te rijden. Er loopt een slingerend pad , welke geschikt is voor ruiters en menners. Dit is een ruiger stuk natuur waar je soms verrast wordt door een omgevallen boom. De dijk op en af is voor menig paard of aanspanning al een hele uitdaging, vooral vanwege de te overwinnen hoogte, maar eenmaal beneden kom je wel even in een andere wereld waar het licht wordt gefilterd door de bladeren van de uitgeschoten wilgen.
Eenmaal weer bovenop de dijk word hoor je het geluid van het veerpontje dat vaart tussen Gorinchem en Sleeuwijk.
De dijk biedt een levendig schouwspel over de brede uiterwaarden en de rivier. Is het lekker weer, rijd dan door naar Woudrichem. Daar is een waadplaats voor paarden om af te koelen op een warme zomerse dag.
Een ander pareltje tijdens de route is het Almbos, alleen toegankelijk voor ruiters.
In dit bos rijd je naast de aangelegde paden.
Hier klinkt de roep van de koekoek. Even verderop ligt fort Giessen.
Je nadert een ander dorpje, Uitwijk, met zijn dorpsplein en karakteristieke sfeer.
Let goed op je medegebruikers op het fietspad, want op een mooie zomerdag kan het druk zijn. Hier vind je licht hellende oevers en heel veel groene natuur. Het pad slingert mee met de Alm.
Vanuit Uitwijk kun je verder rijden richting het Pompveld. Een prachtig natuurgebied, dat in het verleden is aangelegd als jachtveld. Nu kun je langs de rand over een brede kade rijden. Het lijkt of de tijd hier heeft stilgestaan, maar schijn bedriegt want hier vinden volop nieuwe natuurontwikkelingen plaats.
Vervolg je route richting Almkerk. Er is onderweg van veel natuurschoon te genieten. Je passeert het nieuwe landgoed Klootwijck en steekt hier de Woudrichemseweg over en rijdt richting de Omloop. In de verte doemt de watertoren van Uppel op.
Rijd je nog verder dan kom je uiteindelijk bij fort Altena uit. Hier kun je met paard en wagen over de ophaalbrug het fortterrein op en eventueel een verdiende rustpauze inlassen voor mens en dier.
Hiervandaan is het nog een flinke tippel richting de parkeerplaats bij Sleeuwijk. Voor de veiligheid maak je hier gebruik van het brede fietspad, wat loopt langs de rand van het bos.
Aangekomen bij de rotonde kunnen ruiters naar rechts afslaan om daar ter plekke in de bocht een mooie route over boerenland te rijden, tussen de patrijzen door.
Ruiters kunnen hier over een brede grasstrook rijden en aangekomen bij de molen is het een paar stappen verder tot de smalle brug. Hier kun je met je paard over de brug gaan en het water weer oversteken richting Uppel, of je kunt onderweg even afstappen en genieten van het weidse uitzicht aldaar.
Welk rondje je ook kiest, je wordt verrast door de grote verscheidenheid die de gemeente Altena te bieden heeft.
‘Dorpen en polders in weidsheid omsloten’
GPX - Een dijk van een fietstocht
Wat is een eiland zonder dijken?
Onvoorstelbaar toch? En precies daar ben je!
Op een eiland, omringd door rivier- en oude zeedijken.
Het unieke aan deze tocht is dat 99,9% van de tijd over de dijk gaat. En wel over de mooiste dijken van Nederland! Je komt door ondermeer de historische vestingstad Woudrichem en langs een van de grootste binnenvaarthavens in Europa. Geniet van stoere vergezichten op de aldoor veranderende rivieren, het zicht op het kasteel waar Hugo de Groot uit wist te ontsnappen, de eeuwenoude molens en de monumentale boerderijen.
Alleen via een brug of een veerpont is de Biesboschlinie te bereiken. Vaak heb je er niet eens erg in dat je over het water hiernaartoe bent gekomen. Pas wanneer je hier bent, vallen je wellicht de vele dijken op. Ze meanderen mee met de rivieren en wanneer je eroverheen fietst, biedt een dijk je een prachtig podium om van het uitzicht te genieten.
Tijdens het rondje door de Biesboschlinie heb je uitzicht over de Merwede, de Maas, het Heusdens Kanaal, de Bergsche Maas en de kreken in Nationaal Park De Biesbosch: Jeppegat en Steurgat.
Start waar je wilt en maak je eigen reis door de Biesboschlinie.
Speciaal voor de Pontjesdagen heeft voet-fietsveer Boven 't Gat een kunstroute gemaakt. Deze route brengt je via de pontjes langs alle beelden van Altena.
Je kunt een (elektrische) fiets huren bij verschillende verhuur-locaties. Neem contact op met de desbetreffende partij voor de beschikbaarheid en het huren van de fiets.
Ode aan het eiland
Sonnet van Altena
Waar de rivieren uw grenzen bewaken
waar pont of brug aarz´lend toegang verleent
waar harde werkers nooit arbeid verzaken
daar waar om stormvloed en ramp werd geweend
Graven en ridders bewoonden uw velden
Bouwden hun blokhuis en eisten er tol
Gij liet zich in de annalen vermelden
waardig, maar soms ook als deugnietenhol
Nu wordt, mijn Altena, enkel genoten
van alle schoonheid die gij altoos biedt
Dorpen en polders in weidsheid omsloten
Nooit meer een front in het opmarsgebied
Vijand en tolheffers hebt ge verstoten
Voltreffer, kleiland, robuust als graniet!
© Lizzy van Pelt